اتیمولوژی پنیر و ماست

پنیر در اوستایی پیو-فشوت یعنی شیر کامیابی آمده است یعنی شیری که قابل نگهداری است. از بُن پینگه (پین، شیر). بنابراین پنیر ترکیب پین (شیر) و ایر (نیرومند و مقاوم) است. ماست هم در اوستایی به معنی [شیر] بسته و لخته شده است.

معنی بُته جغه

جغه از واژهٔ اوستایی جغائورو یعنی بیدار و نگهبان گرفته شده است در مجموع یعنی بوته ای که همواره نگهبان است. واژهٔ جگر فارسی نیز بر گرفته از آن به نظر میرسد که اگر حرف «ر» صامت آن در آخر بیافتد تبدیل به جگه (جغه) می گردد.

نام ترمه، یعنی پارچهٔ نفیس با نقش و نگار آیینی در رابطه با بته جغه است:

धर्म m. dharma mark

धर्म m. dharma attribute

धर्म m. dharma religious abstraction

معنی لفظی نام شهر بَم

نام شهر بَم به معنی با شکوه به نظر می رسد:

भाम m. bhAma splendour

در قرن چهارم هجری، ابن حوقل از بم به عنوان شهری بزرگ‌تر از جیرفت با نخلستان‌های زیاد یاد کرده است.

معنی واژهٔ تور و توران

واژهٔ تور که در اوستایی و سنسکریت به معنی رمندهٔ نیرومند است در روسی به معنی بُزکوهی (توتم سکاها) است. خود واژهٔ سکا هم با توجه به شواهد و قرائن در سنسکریت و زبانهای ایرانی به همین معنی به نظر می رسد. بنابراین توران یعنی سرزمین مردم دارندهٔ توتم بزکوهی و تور ایزد رعد اساطیر اسکاندیناوی همان تور نیای اساطیری تورانیان (سکاها) می باشد چون حیوان توتمی وی بزکوهی است. کلاهخود شبیه شاخ بلند سکاها و کلاهخود شاخدار رستم سیستانی و کلاهخود شاخدار وایکینگهای پرستندهٔ تور گواه این نظر هستند.

اتیمولوژی نهنگ، سوسمار و مارمولک

واژهٔ نهنگ ترکیبی از اجزاء اوستایی نی (به سوی پایین) - هنج (برکشیدن و بلعیدن) به نظر می رسد. یعنی آن در محموع به معنی به سوی پایین کشنده و بلعنده است.

اتیمولوژی سوسمار "سوس" در برخی گویش‌ها به معنی "ساکت شو" و "ساکت و آرام و نا سرکش" است.

सुषा adj. suSA easily gaining or procuring

بنابراین سوسمار یعنی ماری که به سادگی قابل گرفتن است.

اتیمولوژی مارمولک واژهٔ مرکب مارمولک به معنی ماری اَست که دم آن به راحتی کنده میشود:

मौल adj. maula[ka] derived from roots

AI-översikt för Ruotsi (götarnas land) och ryss (russ, hästskötare)

Herodotos nämner gepidiska goter under skytiska namnet arimasper (de med tröga hästar) och denna betydelse visar att got har betytt häst:

घोटिका f. ghoTikA horse

Då ruotsi (götarnas-svenskarnas land) har anknitning med ratsu (häst) på finska:

Ordet "ratsu" betyder häst eller kusk på finska. Det är ett gammalt ord som har att göra med hästen som ett transportmedel, speciellt när den används för ridning eller drag.

Det låter att ratsu och russ har blivit kombinerat och resultatet blivit Ruotsi.

اتیمولوژی سمور و قاقم و راسو و سنجاب

سمور به معنی منبسط شونده و قاقم (کاکوم) به معنی زیبا و با شکوه به نظر می رسد:

स्मेर adj. smera expanded

ककुभ् f. kakubh beauty

ककुभ् f. kakubh splendour

«ب» گاه به «میم» بدل شود:

غژب = غژم. (غیاث).

غزب = غزم. (آنندراج).

در رابطه با نام سمورامت که به ظاهر وجه اشتراکی با واژهٔ سمور (منبسط شونده) دارد گفتنی است:

سمورامت را تندر آسمان معنی نموده اند. نامهای اساطیری وی سبا/سماء و بلقیس/درخشان اشاره به این معنی هستند.

راسو (راسوگ پهلوی) و سنجاب (سن-جوَ) در زبانهای هندواروپایی به معنی به طور وحشیانه گردنده و تیز رو هستند.

اتیمولوژی استخر

این واژه ترکیب واژهٔ اوستایی سته (نیرومند) و خور (محل گودال آب) به نظر می رسد در مجموع به معنی محل گودال نیرومند و بزرگ آب.

Den tredje tolkningen av namnet viking

AI-översikt av namnet viking:

«Namnet "Viking" kan tolkas på två huvudsakliga sätt, dels som en person som deltar i vikingahandelståg, och dels som en person från en viss plats, troligen Viken, ett område vid Oslofjorden.

Här är en mer detaljerad förklaring:

Viking som sjöfarare handelsmän:

Det fornnordiska ordet "vikingr" betyder sjöfarare eller krigare, och namnet har starka kopplingar till vikingatidens skandinaviska kultur, som var känd för sina sjöfärder och plundringståg.

Viking som person från Viken:

En annan teori är att ordet "viking" härstammar från området Viken, vilket motsvarar det moderna området runt Oslofjorden och delar av Bohuslän. Enligt denna tolkning skulle en "viking" vara en person från just denna region.»

Jag har den tredje tolkningen av namnet viking vilken kommer från betydelsen av de gamla namn som norrmännen har haft dvs. vid nordliga sidan boende folket. Namnen har kunnat given av forna danskar.

Om ursprungen av namnen Hyperborea, Norwegen, avion, suetidy och viking:

När jag undersökte norrmännens fyra gamla namn dvs., hyperbore'er, suetidy, avioner, norraviger som alla tillsammans betyder övernordligt folket, kom jag på en ny tolkning av vikingarnas namn dvs., vid nordliga sidan boende folket.

Jag har redan kommit på att Norges namn egentligen har varit Norr-avigen eftersom de forna grekerna har översatt det på Hyperborea (övernordliga landet), eftersom Norge är Norden av Norden. Även innehåller namnet avion ordet avige.

Namnet viking betyder också nordliga utsidans folk: Enligt svensk etymologisk ordbok av Elof Hellquist betyder ordet vik egentligen "som böjer sig (undan)", "buktar sig", "till vika".

Namnen suetidy (sud-tidy, inte suehans/svenskar) hos Jordanes och avion (avig-ion) hos Tacitus kan tolkas till sidfolk och bortre folk och från dem låter menas norrmän: bland de Nerthus dyrkande stammarna variner, angler, eudoser, reudinger, avioner, svardoner och nuithoner kan vara i tur och ordning danskar, engelsmän, friser, skåningar, norrmän, svenskar och saxare.

Om Norges namn:

Jag har länge undersökt Herodotos Hyperborea (övernordliga landet) som har varit Norden av Norden och detta är Norge. Jag tror att Norwagen ursprungligen inte har menat Nordens väg eftersom Nordpolen inte har varit något mål för resenärer. Men Norr-avig-en (den aviga Norden) är precis som Norden av Norden (Hyperborea). Två andra namn för forntida norrmän dvs., avioner (i form av avig-oner) och suetidy (i form av sud-tidy) stödjer denna åsikt. Viking i betydelsen utsidans folk säkerställer också dem.

Avioner har varit Norges invånare (norrmän):

Ave (ävja) betyder avig utsträckning eftersom ordet ave (ävja) har anknytning med avig enligt svensk etymologisk ordbok av Elof Hellquist och namnet Norwegen (egentligen Norr-avigen) innehåller ändelsen avig-en:

Nordiska stammars totemdjur:

Det låter att vildsvin (svenskarnas speciella gud Freys galt) har varit svenskarnas totem djur och namnet svensk har anknytning med det: Ordet sve- (su) som betyder den egna och galt har syftat på detta totem djur som klarar i naturen med egen hand. Suehans (svenskar) hos Jordanes betyder krigare med galthjälm. Götarnas och danskarnas totemdjur låter att det har varit häst (Odens häst) och varg/krigs hund (Tyrs "Fenrisulven= rysliga-faun-vargen):

घोटिका f. ghoTikA horse

Dan: den fruktansvärda.

Om ursprungen av namnen Oslo, Norge, viking och Själland

Oslo betyder slätten (=lo) vid älvmynning (os):

AI-översikt om os:

"Os" i vissa gamla svenska ortnamn betyder älvmynning eller åmynning. Det är en äldre term som används för att beskriva platsen där en flod möter en sjö eller ett hav.

Exempel på detta är:

Djurås: Betyder "Ljans mynning".

Älvros: (ursprungligen Älfuar os) betyder "älvmynning".

Lödöse: Innehåller också "os" och ligger vid en älvmynning.

Orsa: Innehåller också "os" och ligger vid en älvmynning.

Så när du ser "os" i ett ortnamn, kan det vara en ledtråd till att platsen ligger vid en vattendragsmynning.

AI-översikt om lo:

Lo (eller ló): betyder slätt, äng eller en platt mark nära vatten.

Detta är mer logiskt än andra teorier ("slätten vid åsen" eller "slätten vid gudarnas äng").

Jag har redan kommit på att Norges namn har egentligen varit Norr-avigen eftersom de forna grekerna har översat det på Hyperborea (övernordliga landet),

eftersom Norge är Norden av Norden.

Namnet viking betyder också utsidans folk: Enligt svensk etymologisk ordbok av Elof Hellquist betyder ordet vik egentigen "som böjer sig (undan)", "buktar sig", "till vika".

Namnen suetidy (sud-tidy) hos Jordanes och avion (avig-ion) hos Tacitus kan tolkas till sidfolk och bortre folk och från dem låter menas norrmän: Bland Nerthus dyrkande stammar variner, angler, eudoser, reudinger, avioner, svardoner och nuithoner kan vara i tur och ordning danskar, engelsmän, friser, skåningar, norrmän, svenskar och saxare.

I så fall har Nerthus ö varit Själland (kraft gudinnan land på slaviska-germanska): Namnet Nerthus kan härledas till det keltiska ordet nertos, som betyder «kraft». Denna kraft syftar sannolikt på naturens pånyttfödelse varje vår, naturens alstringskraft. Härledningen ur ordet nertos understryker den basala funktionen hos en modergudinna, nämligen att ge liv. Besläktade ord är iriska nert och kymriska nerth, båda med betydelsen ”kraft, makt”.

På Själland ligger Nærum, som på medeltiden skrevs Niartharum, Njärds rum (Nerthus plats):

Nerthus är en forngermansk gudinna som förknippas med fruktbarhet och fred. Hon beskrivs av den romerske historikern Tacitus i sin bok Germania som en gudom som besöker en ö och firas med festligheter och gästfrihet. Vid hennes besök låstes vapen in för att inte störa hennes närvaro. Nerthus är också kopplad till gudinnan Njord, och det finns teorier om att de är samma gudom eller syskon.

Nerthus och Tacitus beskrivning:

Tacitus beskriver en processionsvagn som dras av kor och som förvaras i en helig lund på en ö.

Vagnen får endast beröras av prästen, som leder gudinnans procession.

Vid varje ort som vagnen besöker firas festligheter och vapen låses in.

Efter processionen tvättas vagnen och gudinnan i en sjö, och slavarna som deltagit i ceremonin offras.

اتیمولوژی واژهٔ شَبدر

Etymology of the word "shabdar"

شَبدر (به کُردی شه-وَر/سه-وَر) به صورت شَفَ (اوستایی سپَ) -در به معنی دارندهٔ پنجه به نظر می رسد:

शफ m. shapha claw, hoof

واژهٔ معرّب صفحه از این بُن به نظر می رسد که بنا به راغب اصفهانی با صَفَح عربی (اغماض) مشتبه شده و به معنی جانب و روی چیز است، مثل: صفحهٔ صورت، صفحهٔ سنگ و صفحهٔ شمشیر. بنابراین واژهٔ قرآنی صُحَف (صفحه ها و کتاب) برگرفته از زبانهای هندواروپایی بوده است و ربطی به سِفر عبری (کتاب) ندارد :

از این ریشه است واژهُ ژرمنی shif به معنی صفحه:

shive(shif)

early 13c., "slice of bread; thin piece cut off," a word of uncertain origin, perhaps from an unrecorded Old English *scifa, cognate with Old Saxon sciva, Middle Dutch schive, Dutch schijf, Old High German sciba, German Scheibe. OED lists the senses in the modern Germanic languages as "quoit, disc, knee-cap, pulley, window-pane, slice of bread, etc." By 1869 in English as "bung, thin, flat cork for a bottle."

در این رابطه گفتنی است واژهٔ اوستیایی سیفه به معنی برگ است.

در مورد تبدیل "س" (به اغماض ص) به "ش" و بر عکس گفتنی است: گاه «س» و «ش» بهم بدل شوند. مانند:

باتس = باتش (ترنج) بالوس = بالوش (کافور مغشوش) (آنندراج).

سمور = شمور (پهلوی) ۞

بست = پشت.

ریکاسه = ریکاشه (خارپشت کلان تیزانداز به زبان اهل مرو). (برهان).

سارک = شارک.

سیم (ماهی سیم) = شیم.

فرستوک = فرشتوک.

سپش = شپش.

طَبرِس = طبرش. تفرش.

فرسته = فرشته:

به دل پر ز کین شد به رخ پر ز چین فرشته فرستاد زی شاه چین.

فردوسی (از آنندراج).

کس = کش (شهری به ترکستان) کستی = کشتی:

غم و تیمار گوش هست بر جانم به کستی در

ز درد و غم شوم هزمان بدین بت پرستی در قطران (از آنندراج).

پیل زوری که چون کند کستی بند او پیل را دهد سستی.

مسعود سعد(از آنندراج).

ماسوره = ماشوره.

«س» در تعریب گاه بدل از «ش» آید:

ابریسم = ابریشم.

بالس (کوه بالون) = بالش.

سبورقان = شبورقان.

بنفسج = بنفشه.

تستر =شوشتر.

جسنفس = گشنسب.

سابور = شاپور.

بسابور= بشابور.

جندسابور، جندی سابور = گندشاپور.

سابورخرّه = شابور خرّه.

سابور خواست = شاپورخواست

نیسابور = نیشابور

خاس = خاش (شهری در فرغانه) دوریست = طرشت.

سبج = شبه.

سرمین = شرمین.

سروان = شروان.

سلجم = شلغم.

سوس = شوش.

سمیران = شمیران.

سنیز =شنیز.

سیراف = شیلاو

سیرجان = شیرجان

شموس = چموش

طست = تشت

قاسان = کاشان قرمسین = کرمانشاهان.

قومس = گومش

قیس = کیش (جزیره) کنیسه = کنشت (آرامی کنوشتا) ۞

مِسک = مُشک.

مَسک = مَشک.

«س» در عربی نیز گاهی بدل به «ش» شود:

حسیکه = حشیکه.

طرفسه = طرفشه.

طرمسه = طرمشه.

سدة = شدة «ش» گاه بدل به «ص» شود:

شاپور = صابور. (مقدمه ٔ ابن خلدون ترجمه ٔ پروین گنابادی ص 118).

«س» گاه به «ص» بدل شود:

ستخر = اصطخر ۞.

سد = صد.

شست = شصت.

قسطمونی = قصطمونی.

«س» تعریب نیز گاه به «ص» بدل شود:

اسطرلاب = اصطرلاب.

اسپهبد = اصفهبد.

اسپهان = اصبهان . اصفهان.

اماسیه = اماصیه.

ساروج = صاروج.

سردسیر = صرود.

سقلاب = صقلاب.

سمسون = صامصون (امیسون رومی ها).

سونسی = صونیا.

سنگ = صنج.

سنگه = صنجه.

قیساریه = قیصریه.

نسیبین = نصیبین.

«س» در عربی نیز گاهی بدل به «ص» شود یا بدل آن آید مانند:

بسط = بصط (منتهی الارب ذیل ب ص ط) بلهسه = بلهصه.

سعتر = صعتر.

بساق = بصاق.

سماخ = صماخ.

مریم سامعی در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی در مورد واژهٔ شبدر چنین آورده است :

شَبْدَر، گیاهی با کارکردهای دارویی و خوراکی برای دام و انسان. شبدر از گیاهان بومی ایران است و برای مصارف خوراکی و دارویی کشت می‌شود. فیثاغورس هم که در زمان داریوش اول در ایران بوده است، در پرسپولیس دشت شبدر می‌بیند و آنجا را این‌گونه وصف می‌کند: «در عرض راه از دیدن چمنهای وسیع خرم که شبدر مادْ تمام آنها را فراگرفته بود، چشم محظوظ گشت؛ این گیاهی است سودمند که در یک سال، ۳ بار درو شود» (ص ۷۷- ۷۸).

شبدر یا شبذر ( لغت‌نامه ... ) که در کتابهای پزشکی کهن ذیل حَندَقوقا / حَندَقوقى آمده، از جنس یونجه است (کاسانی، ۲۴۳؛ عقیلی، ۳۶۹؛ حاجی زین، ۱۳۱؛ تفضلی، ۱۰۳). برّی آن را به عربی حباقا (همانجا)، و به فارسی دیو اسپست نامند (برهان ... ، ذیل واژه)؛ بستانیِ آن را نیز به عربی ذُرَق (عقیلی، همانجا)، و به سجزی سوک (کاسانی، همانجا) می‌گفتند. پورداود نیز در هرمزدنامه شبدر را از نوع اسپست (یونجه) می‌داند، اما کم‌عمرتر و کوتاه‌تر از آن (ص ۱۷- ۱۸). نوعی شبدر به نام شبدر سفید در برخی از جاها می‌روید که در بلوچستان، شَفتل (میرحیدر، ۴ / ۲۶)؛ در گروس، سه‌پر (هاشم‌نیا، ۲۴)؛ در کاشان، شَفدَر (صدری، ۷۱)؛ در ابیانه، شُودَر؛ و در جوشقان، شِفتر نامیده می‌شود. در غرب ایران آن را جودر، برگرفته از yawa-tara (مانند جو) و همچنین گندم‌در، برگرفته از gantuma-tara (مانند گندم) می‌نامند (آساتوریان، 377). در مازندران نیز این گیاه را شرویت (سه برگه) نامند (عقیلی، همانجا).

منابع عمده:

١- لغت نامهٔ دهخدا.

٢- فرهنگ واژه های اوستا. تأليف احسان بهرامی.

٣- فرهنگ لغات سنسکریت، آنلاین.

۴- دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.

معنی نامهای نَله و دَمَینتی

نامهای نَله و دَمَینتی که به جای زریادر (دارندهٔ زرینی) و اوداتیس (خوبی کننده) ایرانیان هستند به معنی زرین و آرامش بخش می باشند.

کتاب داستان عاشقانه «نله و دَمَینتی» از داستان‌های مهابهاراته است. کتاب در 27 قسمت این ماجرا را بیان کرده است: 1- آگاه شدن له از زیبایی دَمَینتی 2- بیمار شدن دمَینتی و تصمیم بهیمه برای برپایی جشن همسرگزینی 3- اصرار دمَینتی بر انتخاب نله و گزارش آن به ایزدان 4- اصرار دمَینتی بر انتخاب نله و گزارش آن به ایزدان 5- آمدن ایزدان به جشن همسرگزینی دمَینتی و انتخاب نله از سوی دمَینتی 7- وارد شدن کالی در نله 8- آمدن شهروندان برای دیدن نله و نپذیرفتن نله 9- نله همه دارایی خود را به جز دَمَینتی را در قمار می بازد 10- رها کردن دمَینتی در جنگل و گریختن نله و ….

مأخذ کهن ایرانی داستان شیخ سمعان (صنعان)

داستان شیخ سمعان (صنعان، کسب کننده) و دختر ترسای منطق الطیرعطار الهام گرفته از داستان کهن زریادر و آتوسا (اوداتیس) است:

اسطورهٔ زریادر و آتوسا (اوداتیس) که بعداً به صورت داستان گشتاسپ و کتایون (ملکه) دختر قیصر روم در آمده است، مأخذ اصلی این اسطورهٔ منطق الطیر است که در آن زریادر (به ظاهر به معنی پیر به یاد دارنده) تبدیل به پیر سمعان (پیر یاد گیرنده) و آتوسا (اوداتیس) تبدیل به دختر ترسا شده است. بنا به خارس میتیلنی رئیس تشریفات دربار اسکندر در ایران داستان زریادر و آتوسا (اوداتیس) در ایران بسیار معروفیت و محبوبیت داشته و نقش آنها زینت بخش کاخها بوده است. خود زریادر و آتوسا از نظر تاریخی با سپیتاک سپیتمان (گائوماته بردیه) برادر کوچک مگابرن گشتاسب (تیگران حاکم ارمنستان) مطابقت دارد و آتوسا (اوداتیس) همان دختر معروف کوروش یعنی آتوسا است. مکه را با اسلامی کردن داستان زریادر (سمعان) وارد اسطوره کرده اند. زریادر شخصیت والای دینی-سیاسی عهد باستان بوده است و با آتشکده ها از جمله کعبۀ زرتشت پیوند داشته است.

داستان شیخ سمعان (صنعان)

صنعان، پیری صاحب کمال و پیشوای مردم زمانه خویش بود. او قریب پنجاه سال در کعبه اقامت داشت و هرکس به حلقهٔ ارادت او درمی‌آمد از ریاضت و عبادت نمی‌آسود. وی خود نیز هیچ سنّتی را فرونمی‌گذاشت و نماز و روزه بی‌حد به‌جا می‌آورد.

او حدود پنجاه بار حج کرده و در کشف اسرار معنوی به مقام کرامت رسیده بود. وی چند شب پیاپی خواب می‌بیند که مقیم روم شده و بر یک بت سجده می‌کند. او با مریدانش به روم سفر می‌کند و در آنجا دختری ترسایی (مسیحی) را می‌بیند و عاشق او می‌شود. وی بیش از یک ماه برای وصال دختر عجز و لابه می‌کند. دختر برای شیخ چهار شرط می‌گذارد: سجده کردن بر بت، سوزاندن قرآن، نوشیدن خمر و دست شستن از ایمان.

صنعان علاوه بر اجرای این شروط، یکسال نیز به جای کابین دختر برای او خوکبانی می‌کند. مریدان از بازگشت او ناامید می‌شوند و به دیار خود بازمی‌گردند. یکی از مریدان که در سفر با وی نبوده به امید بازگشت او به روم سفر می‌کند و در آنجا ۴۰ روز برای وی به دعا و تضرع می‌نشیند. سرانجام پیامبر اسلام را در خواب می‌بیند و مژده بازگشت او را می‌گیرد. صنعان، سرانجام از قید عشق دختر آزاد می‌شود و این بار با خوابی که دختر می‌بیند؛ دختر، عاشق او می‌شود و با او به دیارش می‌رود و مسلمان می‌شود. دختر در خواب می‌بیند که آفتاب به کنارش افتاده و به او می‌گوید با شیخ روان شو.

اسطورهٔ شاهنامه ای دیدار کتایون و گشتاسب که در اساس متعلق به آتوسا و زریادر (برادر گشتاسب) بوده است:

صبح روز بعد از تصمیم انتخاب شوهر، همه خواستگاران جمع شدند و کتایون از مقابل آن‌ها گذشت اما هیچ‌کدام را نپسندید. قیصر روم دستور داد مراسمی دیگر برگزار شود تا کتایون یک‌نفر را بپسندد. این‌بار گشتاسپ که بدون همراه به روم آمده بود، به اصرار مردی که مهمانش بود، در مراسم شرکت کرد. کتایون به محض این‌که گشتاسپ را دید به یاد خوابی که دیده بود افتاد و به قیصر گفت که گشتاسپ را پسندیده‌است و می‌خواهد با او ازدواج کند. وقتی قیصر فهمید که او ایرانی است، گفت:

اگر من سپارم بدو دخترم به ننگ اندرون پست گردد سرم

هم او را و آن را که او برگزید به کاخ اندرون سر بباید برید

اما کتایون اصرار کرد که گشتاسپ همان کسی است که او می‌خواهد. قیصر گفت که اگر با او ازدواج کند، باید از قصر برود. گشتاسپ نیز از کتایون پرسید:

ز چندین سر و افسر نامدار چرا کرد رایت مرا خواستار

غریبی همی برگزینی که گنج نیابی و با او بمانی به رنج کتایون گفت:

چو من با تو خرسند باشم به بخت تو افسر چرا جویی و تاج و تخت این چنین شد که کتایون و گشتاسپ ازدواج کردند و از قصر خارج شدند و با کمک کدخدا در خانه‌ای در روستا زندگی خود را آغاز کردند و از آن پس با شکار زندگی خود را می‌گذراندند.

معنی نام کتایون:

نام کتایون را می توان به معنی بانوی مملکت (ملکه) گرفت:

kata: place

यौन n. yauna relationship by marriage

منابع عمده:

١- حماسه سرایی در ایران، تألیف ذبیح الله صفا.

٢- منطق الطیر عطار.

٣- شاهنامهٔ فردوسی.

مطابقت نامهای دروپیک (دربیک)، تات و جت های ماوراءالنهر

نامهای مردم دروپیک (دربیک، مردم گیاه هوم) و تات (دارندگان شراب هوم یا رعیت) و جت (گئثَ، مردم گیاه) که در ماوراءالنهر ساکن بوده اند متعلق به قوم ایرانی واحدی بوده اند: منابع یونانی و رومی از دربیکانی در مصب رود قیزیل اوزن خبر می‌دهدکه اکنون آنجا مسکن تاتها است چون گفته میشود که قوم جت ظاهراً منشأ سکائی دارد. به نوشته بالفور، جغرافی نویسان معروف باستان نظیر استرابون، بطلمیوس و پلینیوس از این قوم با اسامی زانتی، زوتی و جَتی یاد کرده اند. بالفور همچنین احتمال داده است که اقوام جت و داهه (در واقع دربیک) قوم واحدی بوده اند که از ماساژتها جدا شده اند. جتهای پنجاب عقیده داشتند که اجدادشان در قرون بسیار دور از آسیای میانه مهاجرت کرده اند، این عقیده با نظریه بالفور مبنی بر این که سرزمین مادری جتها در کنار جیحون قرار داشت، مطابقت دارد. شواهد موجود حاکی از آن است که قوم جت مردم یکدستی نبودند و از دوران باستان تا قرون اخیر با اقوام گوناگون اختلاط داشته اند. مناسبات جتها با مادها و پیوندهای طولانی آنان با گوجر ها (گاودارها)، بلوچها و افغانها، در پیدایش و گسترش قوم جت مؤثر بوده است. آنچه این نظر را تقویت می کند، تفاوتهای فراوان میان اشراف و عامه جت و روایات چندگانه در باره منشأ پیدایش آنهاست. طبقه ممتاز جتهای پنجابی که راجپوتان رتهور نامیده می شدند، مردمی ورزیده، تنومند، زیبا و دلیر توصیف شده اند. مردان راجپوت آن دسته از فرزندان خود را که مادرانشان از عامه طبقات پایین و خدمتگزاران طبقاتِ بالا (سودراها) بودند، جت خطاب می کردند.

جتها اغلب کشاورزند و به گفته پاتینجر جت به معنای برزگر است.

معنی نام تات:

سرزمین اساطیری تِتالیا در منابع کهن ارامنه می تواند به معنی سرزمین تاتها باشد:

گفته میشود مورخین ارمنی از تِتالیا (سرزمین شراب هوم) کشور باختر (بلخ، در سرزمین دربیکان/دریها) و حوالی آن را در نظر داشته اند ولی در خبر موسی خورنی آن جزء متصرفات واقارشاک پادشاه ارمنستان در سمت آذربایجان و بحر خزر یاد شده است. این می رساند که منظور از این تِتالیان، تاتهای دروپیک/دربیک/دری تبار (گرامی دارندگان برگ هوم، سکائیان برگ هئومه) بوده است:

तत्त्व n. tatt[va] essence or substance of any thing.

आलय m. Alaya place

نام دیگر آنها (یا گروهی از آنها) یعنی سار-ت (سار-ها) در ماوراء النهر نیز به همین معنی است:

सार m. n. sAra[t] essence[s]

معنی نام مردم جِت:

امّا نام مردم کهن جِت به صورت جیت در سنسکریت به معنی مردم زیر سلطه و رعیت است:

जीत adj. jita oppressed

بر این پایه جتهای هند به غیر از جتهای کهن ماوراء النهر هستند.

در مورد ریشهٔ واژهٔ تُرش

واژهٔ ترش فارسی (توروش پهلوی) که ظاهراً ریشهٔ شناخته شده ای در فارسی ندارد در زبان آلمانی به صورت törtchen نظیر دارد:

The German word Törtchen is a diminutive of Torte, meaning "tart" or "small tart". It refers to a small cake, often with a filling and a base of pastry. The suffix "-chen" is a German diminutive, making it a "little Torte".

tart(adj.)

"having a sharp taste, pungent, sour, acidic," late 14c., probably from Old English teart "painful, sharp, severe, rough" (in reference to punishment, pain, suffering), from Germanic *ter-t- (according to Watkins from PIE root *der- "to split, flay, peel;" compare tear (v.1)). But the gap in the record is unexplained.

در مورد ریشهٔ نام تاجیک

(About the origin of the name Tajik)

گفته شده است تازی، تازیک یا تاژیک، نامی است که ایرانیان به عرب‌ها داده اند. تازی شیوهٔ تلفظ ایرانیان از نام قبیله طایی است که در زبان پارسی میانه و زبان پارتی به کار می‌رفت و هم‌اکنون بنی لام عبدالخان از دودمان این تیره در خوزستان سکونت دارند. گفته می‌شود که قبیله طایی نخستین عرب‌هایی بودند که ایرانیان در دوران پیش از اسلام با ایشان مواجهه داشتند و بعدها این واژه را برای همه عرب‌ها به صورت عمومی بکار بردند. در دوران پس از اسلام و ورود اعراب مسلمان به ماوراءالنهر این لغت تغییر معنا داد و در مقابل قبایل ترک ساکن در ترکستان غربی، به همه مسلمانان آن نواحی فارغ از قومیتشان تازیک یا تاژیک گفتند.

شکل سغدی واژه تازی همان واژه تاجیک است که هنوز امروزه برای فارسی زبانان ماوراءالنهر و بخش شرقی فلات ایران استفاده می‌شود. دلیل خطاب کردن مسلمانان با این واژه این است که اکثر «اعرابی» که با این عنوان خطاب می‌شدند، در واقع ایرانیانی بودند که به اسلام گرویده بودند.

یک نظر قدیمی در باب واژهٔ تازی این است که آن به معنی مردم زندگی کننده در حال کوچ (تا-زی، چادر نشین) یا تازنده است:

तयते{तय्} verb 1 tayate[tay] go towards or out of

امّا چنین اصطلاحی در مورد دیگر چادرنشینان به کار نرفته است و ترکیب نیمه عربی و نیمه فارسی طی زی هم برای قبیلهٔ طایی (بنوحیّه) استبعاد دارد. ولی مسلّم به نظر می رسد نام تازی (تا-اَژی) که با تاجیک ربط داده میشود واژه ای ایرانی است به معنی کسانی که محافظ یا پدر توتمی شان مار است و آن از جمله به قبیلهٔ عرب بنی طی یا همان بنوحیّه (اولاد مار، تا-اژی) که در ارتباط با ایرانیان بوده اند، گفته میشده است. آنانکه دارای توتم مار بوده اند. جایی از سنت مارپرستی در نزد تاجیکان یاد نشده است، گرچه سئوروماتها- داهه های کهن این نواحی دارای توتم مار بوده اند. اگر این نظر را در مورد اعراب طایی (ابوحیّه) بپذیریم این واژهٔ ایرانی را ترکان شرقی همسایهٔ متصرفات اعراب در آسیای میانه به همسایگان مسلمان در سمت غرب خود که تحت رهبری تازیان (اعراب) بوده اند، عمومیت داده اند. عنوان اژی دهاک تازی بابلی (خدای بابلی دارای سمبل مار افعی محافظ) یعنی مردوک بابلی دارندهٔ سمبل مار موشهوشو (مار افعی) هم گواه این نظر است که تازی به معنی دارندهٔ توتم مار محافظ بوده است.

به عبارتی تازی (تاجیک) مفهوم قومی و نژادی ویژه ای نداشته و در بین النهرین و ماوراءالنهر به معنی دارندگان توتم مار بوده است. در میان اقوام ایرانی سوای سئوروماتها- داهه ها، کُردان نیز دارای توتم مار بوده اند و گروهی از ایشان توژیک (تاجیک) نامیده می شدند و عنوان اوستایی نیای قومی آنها یعنی ویسه به معنی مار سمّی و مادر قومی آنها در اساطیر کُردی- سکایی شاماران (شاهماران) یاد شده است. کتاب اوستایی وندیداد نام کُردان را به صورت تئوژیه (تایو-اژیه، دارندهٔ توتم مار) و در کنار سرچشمهٔ رود رنگها (دجله) آورده است که مأخذ نام توژیک (تاجیک) است. بی جهت نیست که در شاهنامه کُردان با ضحاک تازی (اژی دهاک) ربط داده شده اند.

دو نظر کم محتمل در این باب این است که نام تاجیک متعلق به تایوجیکها (یوئه چی های بزرگ یعنی تخاران) بوده باشد: ولی تاجیکان اولاد دربیکان (دریها، دارندگان برگ هئومه) هستند لذا نظر محتمل دیگر با ریشه ای قدیمی تر این است که نام تاجیکان از تَجَ (تَجَس، اسانس برگ هئومه) یا دادیک (شیرهٔ هوم) گرفته شده باشد که این دومی در منابع کهن یونانی یاد شده است: اگر نام تاجیک پیشینه ای دیرینه تر تخاران و اعراب و غیر از توتم مار داشته باشد می توان گفت نامهای کهن دادیک و تاجیک و دروپیک (دربیک، دری) اشاره به سکاییان پارسی برگ هئومه دارند.

به بیان دیگر نامهای سکاییان پارسی برگ هئومه، دروپیک (درو-پیک، دارای دارو و عصارهٔ خوردنی) و دربیک و دری و دادیک و تاجیک مرتبط و مترادف می نمایند:

सूम m. sUma (hauma) milk

दार्भ adj. dArbha made of bunch of grass

द्रु m. dru tree, drug

पयस् n. payas juice

दाधिक adj. dAdhika made of or mixed or sprinkled with coagulated milk.

दधिक n. dadhika cheese

तेजस् n. teja[s] fresh butter

तेजस् n. teja[s] essence

منابع عمده:

١- کُرد و کُردستان، تألیف واسیلی نیکیتین، ترجمهٔ محمد قاضی.

٢- جادهٔ ابریشم، تألیف علی اکبر مظاهری، ترجمهٔ ملک ناصر نوبان.

٣- وندیداد، تألیف هاشم رضی.

۴- فرهنگ لغات سنسکریت آنلاین.

۵- لغت نامهٔ دهخدا.

اتیمولوژی سوسمار

"سوس" در برخی گویش‌ها به معنی "ساکت شو" و "ساکت و آرام و نا سرکش" است.

सुषा adj. suSA easily gaining or procuring

بنابراین سوسمار یعنی ماری که به سادگی قابل گرفتن است.

مطابقت ملکه زارین سکاها با آرتیم پسه و ناهید

زارین. (اِخ) ملکهٔ اساطیری سکاها است. مؤلف ایران باستان آرد: دیودور از قول کتزیاس تمجید زیاد از ملکهٔ سکاها زارین کرده و گوید:... او این ملت را از قید رقیت مردمان مجاور خلاصی داد. شهرهای زیاد بساخت و اخلاق مردم خود را ملایم کرد. به شکرانه این کارها سکاها پس از مرگ ملکه مقبره ای برای او ساختند به شکل هرم... روی آن، مجسمهٔ بزرگی از طلا نصب کرده و آن را تعظیم و تکریم میکردند چنانکه پهلوانی را کنند. (ایران باستان ج 1 ص 212 و 214). ملکه زارین را می توان با الهه آرتیم پسهٔ سکاها یعنی توجه کننده به پاکی و بر آورد کنندهٔ آرزوها سنجید که معادل ناهید ایرانیان قدیم است.