معنی نام کربلا

معنی نام کربلا
در مطلب زیر که در سایت ماهنامهً کوثر در باب معنی کربلا آمده است تنها از دو آلترناتیو بعید به ذهن شهرحومهً بابل و محل قُرب خدا سخن گفته شده است. نگارنده جواد مفرد کهلان که سالهاست با فقه الغت اسامی جغرافیایی قدیم خاورمیانه سروکار دارد نظری دیگر در این باب دارم و آن این است که این نام لغتی سامی (عربی، عبری، آرامی، کلدانی...) بوده و به معنی شهر منسوب به بل/بعل یعنی خدای سرور حاصلخیزی بوده است یعنی مرکب از "کر" (به عبری یعنی شهر) و "بل" (بعل یعنی سرور) وحرف "ا" یا "اِ" که علامت نسبت بوده وهست. به عبارت دیگراینجا محل پرستش خدای کلدانی بل (بعل کنعانیان) بوده که وی را با خدای سامی ایل (خدا) مطابق می دانسته اند. مطلب ماهنامهً کوثر در این باب از این قرار است:
کربلا کجاست (و به چه معنی) است؟
قبلهً اهل حقیقت کربلاست کربلا،او قبله اهل ولاست گر چه دارد کعبه،مروه با صفا لیک،کى دارد مناى کربلا؟ کعبه را گر زمزم است آب حیات کربلا را آب خضر آمد فرات رو نما عارف،صلات رکعتین در خم ابروى محراب حسین. «کربلا»،مدفن سید الشهداست،سرزمینى که عظیمترین حماسه خدایى بشر،درعاشوراى سال 61 در آن اتفاق افتاد و موجش سراسر تاریخ و پهنه جهان را فرا گرفت.
خاک آن،بوى خون مى‏دهد و تربت کربلا مقدس و الهام‏بخش است و در فضیلت آن،روایات بسیارى نقل شده است. (1) امام على‏«ع‏»پس از جنگ صفین،هنگام عبور از کربلا همراه برخى همراهان،چشمانش پر از اشگ شد و فرمود:اینجاست محل فرودآمدنشان...و اینجاست‏شهادتگاه‏عاشقان بى‏نظیر که در گذشته و آینده،نمونه ندارند:«...مصارع عشاق شهداء لا تسبقهم من‏کان قبلهم و لا یلحقهم من بعدهم...» (2) و به همین خاطر،«کربلا»سمبل ایثار و جانبازى وشهادت‏طلبى و شوق و شور حماسى شناخته شده است و در طول تاریخ نیز،کانون‏عشقهاى برتر بوده و همچون مغناطیسى،دلهاى مشتاق و شیداى معرفت را به سوى خودکشیده است.در حماسه دفاع مقدس ایران نیز،بسیارى از رزمندگان اسلام،به شوق کربلاو زیارت حرم حسینى،جبهه‏ها را درمى‏نوردیدند و با بعثیان کافر مى‏جنگیدند و رو به‏کعبه عشق،کربلاى سید الشهدا«ع‏»شهید مى‏شدند،چون کربلا سمبل هر جایى است که‏صحنه دیگرى حق و باطل باشد.
در حسرت کوى کربلا مى‏رفتند مشتاق به سوى کربلا مى‏رفتند گلگون تن و خونین کفن و بى‏پر و بال اینگونه به سوى کربلا مى‏رفتند (3)
در روایات آمده است که سید الشهدا«ع‏»نواحى اطراف قبر خویش را از اهل نینوا وغاضریه به مبلغ شصت هزار درهم خریدارى کرد و به خود آنان صدقه داد و با آنان شرطکرد که مردم را به جایگاه قبرش راهنمایى کنند و هر که را به زیارت آن حضرت آید،سه‏روز مهمان نمایند و پذیرایى کنند. (4) بارى،کربلا نام یکى از شهرهاى کشور عراق است که در کنار رودخانه فرات قرارداشته است.این شهر،تا سال 61 هجرى،بیابان بوده است.از آن زمان به بعد،بر اثرشهادت حسین بن على‏«ع‏»در آن محل،بتدریج مورد توجه شیعیان آل على قرار گرفت وپس از بناى مرقدهاى شهدا،متدرجا مرکز جمعیت گردید و امروز،یکى از شهرهاى‏زیارتى عراق مى‏باشد که قریب 65000 تن جمعیت دارد و در ماههاى محرم و صفر وهنگام زمستان،به سبب ورود زایران،جمعیت‏شهر به 000/100 تن مى‏رسد. (5) در این که‏«کربلا»یعنى چه و ریشه لغوى آن چیست و از چه گرفته شده،بحثهاى‏مفصلى انجام گرفته است. (6) طبق برخى نقلها،این نام از ترکیب‏«کرب‏»و«ال‏»ساخته شده‏است، یعنى حرم الله،یا مقدس الله،«کرب‏»در لغت‏سامى به معناى‏«قرب‏»در عربى‏است(کرب:قرب).اگر«ال‏»هم به معناى‏«الله‏»باشد،کربلا به معناى محلى است که نزدخدا،مقدس و مقرب است،یا«حرم خدا»است. (7) برخى هم آن را ترکیب یافته از«کوربابل‏»دانسته‏اند،یعنى مجموعه‏اى از آبادیها و روستاهاى بابل.موقعیتى که کربلا در آن‏قرار دارد،در بین النهرین است.این منطقه در گذشته‏هاى دور،مهد حوادث و احیاناتمدنها بوده است و بخشهاى گوناگونى از این ناحیه، نامهاى مختلف داشته است. کربلا،کور بابل،نینوا،غاضریه،کربله،نواویس،حیر،طف،شفیه،عقر،نهر علقمى،عمورا،ماریه‏و...که بعضى از اینها نام روستاها و آبادیهایى در این منطقه وسیع بوده است. (8) حرم مطهر امام حسین‏«ع‏»که در این شهر قرار دارد،تاریخچه‏اى مفصل دارد و دردوره‏هاى مختلف تاریخى،بناى آن تغییرات و تعمیراتى یافته است.کربلا،شهرى است که‏خاندانهاى ریشه‏دار در آن ساکن بوده‏اند.حوزه علمیه داشته و خانواده‏هایى شریف،ادیب و علماى برجسته از آن برخاسته و در آن زیسته‏اند.قبر حضرت عباس‏«ع‏»نیز درهمین شهر است.در قرون اخیر نیز شاهد تعدادى حوادث و انقلابها و فتنه‏ها بوده است. (9) ولى به هر حال،در کربلا بیش از نشانهاى جغرافیایى و تاریخى،باید مفاهیم والاى انسانى‏و شورگستریها و الهام‏بخشیهاى قداست آفرین را سراغ گرفت.
پى‏نوشتها
1- ر.ک:سفینة البحار،ج 2،ص 11 و 475.معروفست که:«کل ارض کربلاء و کل یوم عاشورا».در باره این مرقد مطهر ازجمله‏«چهل حدیث کربلا»،نشر معروف نیز منتشر شده است.
2- همان،ص 197 و 475.
3- على مرادى.
4- مجمع البحرین،طریحى،واژه‏«کربل‏».
5- فرهنگ فارسى،معین.براى آشنایى با تاریخ این شهر از دیر باز تا عصر حاضر،ر.ک:«تراث کربلا»از سلمان هادى‏الطعمه(این کتاب به فارسى هم ترجمه شده است:میراث کربلا)همچنین ر.ک:«موسوعة العتبات المقدسه‏»جلد 8(قسم کربلا)از جعفر الخلیلى.
6- از جمله ر.ک:«موسوعة العتبات المقدسه‏»،ج 8،ص 9 به بعد.
7- همان،ص 10.
8- تراث کربلا،ص 19.
9- ر.ک:«تراث کربلا»،سلمان هادى الطعمه.
فرهنگ عاشورا صفحه 367 جواد محدثى