یونس همان کی آخسارو است و..

‏یونس تورات و قرآن در اصل کی آخسارو، ویرانگر آشور در هیئت ائا، خدای آبهای ژرف بابلی است

در شاهنامه از یک واقعهً مهم تاریخ جهان یعنی ویرانی امپراطوری وحشتناک آشور توسط کی آخسارو (کی خسرو، هوخشتره) به طور مفصل یاد شده گرچه مکان دژ بهمن (نینوا یعنی شهر زیبا و مطبوع) که مقر دیوان(آشوریان) معرفی گردیده در سمت اردبیل آورده شده است که آشکار است در اصل سمت اربیل عراق منظور می بوده است. در شاهنامه نیز نظیر واریانتهای ارمنی و اسلامی شخصیت کی آخسارو یعنی خشیسوتریوس (خشیه خشتروس یعنی شهریار دلیر) و خضر (خشثره، همان هوخشتره) از بحر پیمایی طولانی اش سخن رفته است. داستان سیل و طوفان عهد وی نیز در واقع جز همان ویرانی شهرهای بزرگ آشوریان یعنی نینوا (شهر مطوع و زیبا) و شهر آشور (شهر ایزد خندان) با به آب بستن آنها نبوده است. جالب است در تورات پدر یونس (لفظاً ویرانگر) آمیتائیس آمده که به معنی درستکار و متدین می باشد که به وضوح یادآور نام و لقب پدر کی آخسارو یعنی فرائورت (یعنی دیندار،فرود شاهنامه) و سیاوش(سود رسان) است. معنی لفظی خود یونس یعنی ویرانگر، ظالم به وضوح گویای کی آخسارو/ هوخشتره می باشد که عرصهً تاریخ بین النهرین ویرانگرتر از وی را به خود ندیده است. پیداست همین نام عبری یونس(یوناس) متعلق به کی آخسارو به واسطه شباهتش به اوآنس ( ائا، ایزد آبهای ژرف و دانش بابلیها) اسطوره این فرد تاریخی را با این خدای دانش و دریاهای بابلیان سومری و اکدی ربط داده است می دانیم که مطابق گفته بروس مورخ کلدانی عهد سلوکیان بابلیان معتقد بوده اند که این خدای دریاها به شکل نیمه انسان و نیمه ماهی از آب دریاها بیرون آمد و نوشتن را برای نخستین بار به بشریت یاد داد و به دریاها باز گشت.
روایت شاهنامه از تسخیر دو مرحله ای دژ بهمن (نینوا):

به بهمن دژ و باز آمدن كام نايافته رفتن توس و فريبرز
را بـــه زيـــر ســپـــهـــر انـــدر آورد شـــب

چـو خـورشـيـد بـرزد ســر از بــرج شــيــر
آمــــدنــــد آن زمــــان بـــه نـــزديـــك شـــاه

فــــريــــبــــرز بــــا تــــوس نــــوذر دمـــــان
پــيــل و كــوس كـه مـن بــا ســپــهــبــد بــرم

چــنــيــن گــفــت بــا شــاه هــشــيـــار تـــوس
رخ لــعــل دشــمــن كــنــم چـــون بـــنـــفـــش

هــمــان مـــن كـــشـــم كـــاويـــانـــي درفـــش
بـــرنـــشـــانـــم ســـپـــاه بـــنـــه بـــرنـــهـــم

كــنــون هــم چــنــيـــن مـــن ز درگـــاه شـــاه
اســـپـــان بـــنـــفــــش هـــوا كـــرده از ســـم

پــس انــدر فــريــبــرز و كــوس و درفـــش
نـــبـــنـــدد مــــيــــان بـــبـــاشـــد نـــبـــيـــره

چـــو فـــرزنـــد را فـــر و بـــرز كــــيــــان
آيــــيــــن خــــويــــش زمـــانـــه نـــگـــردد ز

بــدو گــفــت شـــاه ار تـــو رانـــي ز پـــيـــش
تــوان ســـاخـــت پـــيـــروزي و دســـتـــگـــاه

بـــه راي خـــداونـــد خـــورشـــيـــد و مــــاه
مــنــشــيــن ز پــاي تـو لـشــگــر بــيــاراي و

فــريــبـــرز را گـــر چـــنـــيـــن اســـت راي
زريـــنـــه كـــفـــش بــه پــا انــدرون كـــرده

بـــشـــد تـــوس بـــا كـــاويــــانــــي درفــــش
پــيــل و ســپــاه بـه پـيــش انــدرون تــوس و

فــــريــــبــــرز كــــاوس در قــــلــــب گــــاه
هــمــي بــردمــيـــد زمــيــن هــمــچــو آتــش

چــو نــزديــك بــهــمــن دژ انـــدر رســـيـــد
نــــهــــادنــــد روي بـــه تـــنـــدي ســـوي دژ

بــشــد تــوس بــا لــشــگــري جــنــگ جــوي
نــــديــــدنــــد جــــنــــگ هــــوا كـــــس روا

ســـــر بـــــاره ي دژ بــــــد انــــــدر هــــــوا
جـــنـــگـــي بـــســـوخـــت مــيـــان زره مـــرد

سـنـان هــا ز گــرمــي هــمــي بــرفــروخــت
ســـــركـــــش اســـــت هــــوا دام آهــــرمــــن

جـهـان سـر بـه ســر گــفــتــي از آتــشــســت
دشـــت نـــبـــرد بــه چــيــزي چــو آيــد بــه

ســپــهــبـــد فـــريـــبـــرز را گـــفـــت مـــرد
چــيـــزي گـــزنـــد بــكــوشــد كــه آرد بــه

بــه گــرز گــران و بــه تــيــغ و كـــمـــنـــد
شـــاه نـــيـــســـت ز آتــش كـــســـي را دل اي

بـــه پـــيـــرامـــن دژ يـــكـــي راه نـــيـــســـت
بــــرفــــروزد هـــــمـــــي تــــن بــــاركــــش

مــيــان زيـــر جـــوشـــن بـــســـوزد هـــمـــي
بـــــه ديـــــده نـــــديـــــدنـــــد جــــــاي درش

بــگــشــتــنــد يــك هــفــتــه گـــرد انـــدرش



بهمن دژ و گرفتن آن را رفتن كي خسرو به
گــــشـــــوادگـــــان بــــر پــــيــــر گــــودرز

چـــــو آگـــــاهـــــي آمـــــد بـــــه آزادگـــــان
بــــر دژ فـــــراز نــــيــــارســــت رفــــتــــن

كــه تــوس و فــريــبــرز گــشــتــنـــد بـــاز
جــــهــــانــــدار نـــــو بــــيــــامــــد ســــپــــاه

بــيــاراســت پــيــلــان و بـــرخـــاســـت غـــو
بـــســـتـــنـــد بـــار نــهــاد از بـــر پـــيـــل و

يــكــي تـــخـــت زريـــن زبـــرجـــد نـــگـــار
زريـــنـــه كـــفـــش بــه پــا انــدرون كـــرده

بــه گـــرد انـــدرش بـــا درفـــش بـــنـــفـــش
بــه دســت بـه سـر بـرش تــاجــي و گــرزي

جـهـان جــوي بــر تــخــت زريــن نــشــســت
كـــرده گــــهــــر بـــه زر انـــدرون نـــقـــش

دو يـــاره ز يـــاقـــوت و طـــوقـــي بــــه زر
شــد چــو كــوه كـه از ســم اســپــان زمــيــن

هــمــي رفــت لــشـــگـــر گـــروهـــا گـــروه
بــپــوشـــيـــد درع و مـــيـــان را بـــبـــســـت

چـو نـزديــك دژ شــد هــمــي بــرنــشــســت
فـــرمــــود بــــا آفــــريــــن يـــكـــي نـــامـــه

نـويـســنــده اي خــواســت بــر پــشــت زيــن
چــنــان چــون بـــود نـــامـــه ي خـــســـروي

ز عــنــبــر نــبــشـــتـــنـــد بـــر پـــهـــلـــوي
خـــســـرو نـــامــــدار جـــهـــان جـــوي كـــي

كــه ايـــن نـــامـــه از بـــنـــده ي كـــردگـــار
پـــاك دســـت بــه يــزدان زد از هـــر بـــدي

كـــه از بـــنـــد آهـــرمـــن بـــد بـــجـــســـت
و رهــــنــــمــــاي خـــداونـــد نـــيــــكــــي ده

كـــه اويـــســـت جـــاويـــد بـــرتـــر خـــداي
خــــــداونــــــد زور خـــــداونـــــد فــــــر و

خـــداونـــد بـــهـــرام و كـــيــــوان و هــــور
شــــيــــر ژيــــان تـــن پـــيـــل و چـــنـــگـــال

مــــــرا داد اورنــــــد و فــــــر كــــــيـــــــان
در گـــاو تــــا بــــرج مــــاهــــي مــــراســــت

جــهــانــي ســراســر بــه شــاهــي مــراســـت
دشـــمـــنـــســـت جــهــان آفــريــن را بــه دل

گـــر ايـــن دژ بـــر بـــوم آهـــرمـــنــــســــت
بـــه خـــاك ســراســر بــه گــرز انــدر آرم

بـــه فـــر و بـــه فـــرمــــان يــــزدان پــــاك
مـــرا خـــود بـــه جـــادو نـــبـــايـــد ســـپـــاه

وگـــر جـــاودان راســـت ايـــن دســـتـــگــــاه
بــــــنــــــد آورم ســـــر جـــــاودان را بــــــه

چــــــو خــــــم دوال كـــــــمـــــــنـــــــد آورم
لــشـــگـــرســـت بــه فــرمــان يــزدان يــكــي

وگـر خـود خـجـســتــه ســروش انــدرســت
جـــان و تـــنـــم كـــه از فـــر و بـــرزســـت

هـــمـــان مـــن نـــه از دســـت آهــــرمــــنــــم
شـــاهـــنـــشـــهـــي كــه ايــنــســت پــيــمـــان

بـــه فـــرمـــان يـــزدان كـــنـــد ايـــن تـــهـــي
نــيــزه بـــســـت هــمــان نــامــه را بــر ســر

يـكـي نـيــزه بــگــرفــت خــســرو بــه دســت
بـه گـيـتـي بـه جـز فــر يــزدان نــخــواســت

بـــه ســــان درفــــشــــي بــــرآورد راســــت
بـــاره رفــــت بـــه نـــزديـــك آن بـــرشـــده

بــفــرمــود تـــا گـــيـــو بـــا نـــيـــزه تـــفـــت
حـــصـــن بـــلــــنــــد بـــبـــر ســـوي ديـــوار

بــدو گــفــت كــايــن نــامــه ي پـــنـــدمـــنـــد
لــخــتــي مــمـــان بــگــردان عــنــان تــيــز و

بـــنـــه نـــامـــه و نــــام يــــزدان بــــخــــوان
يـــزدان پـــرســــت پـــر از آفـــريـــن جـــان

بــشــد گــيــو نــيــزه گــرفــتــه بـــه دســـت
خـــســـرو نـــژاد بــه نـــام جـــهـــان جـــوي

چـــو نـــامـــه بـــه ديـــوار دژ بــــرنــــهــــاد
بـــاد كـــرد پــس آن چـــرمـــه ي تـــيـــزرو

ز دادار نــــيــــكـــــي دهـــــش يـــــاد كـــــرد
بــــردمــــيــــد خـــروش آمـــد و خـــاك دژ

شـــد آن نـــامـــه ي نــــامــــور نــــاپــــديــــد
بــــــرآمــــــد تـــــــراك ازآن بــــــاره ي دژ

هـــمـــان گـــه بـــه فـــرمـــان يـــزدان پـــاك
كـــوهـــســـار خـــروش آمـــد از دشـــت وز

تــو گــفــتــي كــه رعــدســت وقــت بـــهـــار
گــــرد ســــپــــاه چـــه از بـــاره ي دژ چــــه

جــهــان گــشــت چــون روي زنــگــي ســيــاه
كــــام هــــژبــــر هـــوا شـــد بــــه كــــردار

تــو گــفــتــي بــرآمــد يــكـــي تـــيـــره ابـــر
چــنـــيـــن گـــفـــت بـــا پـــهـــلـــوان ســـپـــاه

بـرانـگــيــخــت كــي خــســرو اســپ ســيــاه
بـــهــــاران كــــنــــيــــد هـــوا را چـــو ابـــر

كــه بــر دژ يــكــي تــيـــربـــاران كـــنـــيـــد
تــگـــرگـــي كـــه بـــر دارد از ابـــر مـــرگ

بــرآمـــد يـــكـــي مـــيـــغ بـــارش تـــگـــرگ
فــتــاده بـــه خـــاك بــســي زهــره كــفــتــه

ز ديــوان بــســي شــد بــه پــيــكــان هــلــاك
شــد آن تــيــرگــي ســر بــه ســر نــاپــديــد

ازآن پـــس يـــكـــي روشـــنـــي بـــردمـــيــــد
پــــيــــروز شــــاه بـــه نـــام جــــهــــانــــدار

جــهــان شـــد بـــه كـــردار تـــابـــنـــده مـــاه
هـــوا گـــشـــت خـــنـــدان و روي زمــــيــــن

بــــرآمــــد يــــكــــي بــــاد بــــا آفـــــريـــــن
در دژ پـــــديـــــد آمـــــد از جـــــايـــــگــــــاه

ه بـــرفـــتـــنـــد ديـــوانبـــه فـــرمـــان شــــا
ابــــا پــــيــــر گــــودرز گـــــشـــــوادگـــــان

بــــــه دژ در شــــــد آن شــــــاه آزادگـــــــان
ايـــوان و كــــاخ پـــر از بـــاغ و مـــيـــدان و

يـــكـــي شـــهـــر ديـــد انـــدر آن دژ فــــراخ
نــــاپـــــديـــــد ســــر بــــاره ي دژ بــــشــــد

بـــدان جـــاي كـــان روشـــنـــي بـــردمـــيـــد
يـــكـــي گـــنـــبـــدي تـــا بـــه ابـــر ســـيــــاه

بـــفـــرمـــود خـــســـرو بـــدان جـــايـــگــــاه
بـــه گـــرد انـــدرش طـــاق هـــاي بـــلـــنـــد

درازي و پــــهــــنـــــاي او ده كـــــمـــــنـــــد
آذرگــــشــــســــپ بــــرآورد و بــــنــــهــــاد

ز بــيــرون دو نــيــمــي تـــگ تـــازي اســـپ
هـــم بــــخــــردان ســـتـــاره شـــنـــاســـان و

نـــشـــســـتـــنـــد گـــرد انـــدرش مـــوبـــدان
بـــوي و رنـــگ كــه آتــشــكــده گــشــت بــا

درآن شــارســتــان كـــرد چـــنـــدان درنـــگ

در این باب باید توضیح داده شود که دژ بلندی که آشوریان در ماد بنا کرده بودند و کیخسرو آن را تصرف نمود و پایتخت خویش قرار داد همانا دژ هفت حصارهً کیشه سو در شهر همدان امروزی بوده است. کیخسرو در هنگام حمله غافلگیرانه به اسکیتان تحت رهبری مادیای اسکیتی (افراسیاب دوم) در شهرستان مراغه(رغه زرتشتی) آتشکده آذرگشنسب را بنا نموده بود.
مطلب زیر بر گرفته از کتاب همراه با پیغمبران تألیف آقاى عفيف عبدالفتّاح طبّاره لبنانی، با ترجمه آقایان: حسين خاكساران و عباس جلالى می باشد:
سرگذشت يونس(ع)
نيايش يونس
شهر نينوا در منطقه موصل، پايتخت دولت آشوريان به شمار مى‏رفت، اين دولت قدرت و استيلاى خود را بر بيشتر كشورهاى آسيا گسترش داد. نينوا در آن دوران از غنى‏ترين و بزرگ‏ترين شهرهاى مشرق زمين محسوب مى‏گشت، فراوانى نعمت و ثروت بى حد و حصر، مردم آن سامان را به وسيله انجام كارهاى ناروا و گناهانشان به ورطه گمراهى كشاند. از طرفى مردم نينوا بت‏پرست بوده و به خداى متعال ايمان نمى‏آوردند. بدين‏سان هلاكت آنها حتمى بود، ولى خداوند رحمت خويش را شامل آنها گردانده و يونس(ع) را به سوى آنان فرستاد، وى آنها را به ايمان به خدا و توبه و بازگشت از گناهانشان دعوت مى‏فرمود، ولى آنان بر انجام كارهاى خود پافشارى كرده و دعوت وى را نمى‏پذيرفتند، از اين رو، يونس(ع) آنها را تهديد كرد كه پس از مدتى بر آنان عذاب فرود خواهد آمد. يونس(ع) تصور كرد كه رسالت خويش را به پايان رسانده و تمام دستوراتى را كه خداوند بدو فرمان داده انجام داده است، لذا به سبب انجام كارهاى نارواى مردم و اصرار آنها بر كفر و الحاد، در حالتى از خشم و نگرانى از شهر آنان بيرون رفت، وى بدون اذن پروردگارش شهر را ترك كرد، به اين اعتقاد كه خداوند هرگز او را به انجام اين كار بازخواست نخواهد كرد، از اين رو، به راه خود ادامه داد تا به ساحل دريا رسيد. به كشتى مسافربريى برخورد كه آماده حركت بود. از صاحبان آن تمنّا كرد كه او را با خود سوار كشتى كنند و آنها نيز تقاضاى او را پذيرفتند.
يونس در شكم ماهى
كشتى حامل يونس حركت كرده و در سطح دريا به راه خود ادامه مى‏داد، خداوند با فرستادن بادى شديد دريا را دستخوش طوفان نمود و امواج شديدى پديد آمد كه هر لحظه كشتى را تهديد به غرق شدن مى‏كرد كشتى‏بانان و مسافران سخت نگران شدند و گفتند: بى‏ترديد فردى گنهكار ميان ما وجود دارد، لذا ميان خود به مشورت پرداختند كه قرعه بكشند و هر كس را كه قرعه به نام او در آمد از كشتى بيرون اندازند تا از خطر طوفان مصون بمانند. وقتى قرعه كشيدند. به نام يونس پيامبر درآمد كه سرگذشت خود را براى آنها بازگو كرده بود. آنان گفتند: اين شخص فردى صالح و شايسته است و دور از عقل و خرد است كه وى گنهكار باشد و شايد قرعه به‏طور اتفاقى به نام او در آمده باشد، از اين رو، بار دوم قرعه انداختند، اين بار نيز قرعه به‏نام او در آمد، لذا وى آماده شد تا لباس از تن خود خارج ساخته و خود را بر دريا افكند، ولى آن جمعيت مانع شدند و بار سوم قرعه انداختند و از آنجايى كه خداوند امر بزرگى را اراده كرده بود، اين بار نيز قرعه به نام او در آمد و او را در دريا انداختند. خداوند ماهى بزرگى را مأمور ساخت و يونس را به كام خود فرو برد، قرآن بدين ماجرا اشاره مى‏فرمايد: وإِنَّ يُونُسَ لَمِنَ المُرْسَلِينَ * إِذْ أَبَقَ إِلَى الفُلْكِ المَشْحُونِ * فَساهَمَ فَكانَ مِنَ المُدْحَضِينَ * فَالْتَقَمَهُ الحُوتُ وَهُوَ مُلِيمٌ؛1و به راستى يونس از پيامبران الهى بود، آن‏گاه كه به سوى كشتى پر از مسافر گريخت، قرعه انداختند به نام يونس در آمد و از غرق شدگان به‏شمار آمد و ماهى او را به كام خويش فرو برد و مورد ملامت و سرزنش مردم نيز بود.
سرنوشت قوم يونس
آن‏گاه كه يونس(ع) قوم خود را ترك كرد، آنان مطمئن شدند كه عذاب بر آنها فرود خواهد آمد و مقدمات آن پديدارشده بود. خداوند به دل‏هاى آنان الهام فرمود كه توبه و انابه كنند، لذا ازكرده خود پشيمان شدند و با پوشيدن لباس‏هاى خشن، به پيشگاه خداوند تضرع و زارى نمودند و مردان و زنان و كودكان به گريه در آمدند و هر كس به شخصى ستمى روا داشته بود، از او درگذشت و صحنه‏اى بسيار شگفت‏آور و هيجان‏انگيز به‏وجود آمد، لذا خداوند بزرگ با لطف و مهربانى خود عذاب را از آنها برطرف ساخت. در قرآن آمده است: فَلَوْلا كَانَتْ قَرْيَةٌ امَنَتْ فَنَفَعَهَا ايمَانُهَا اِلَّا قَوْمَ يُونُسَ لَمَّا امَنُوا كَشَفْنَا عَنْهُمْ عَذَابَ الْخِزْىِ فى‏ الْحَيوةِ الدُّنْيَا وَمَتَّعْنَاهُمْ اِلى‏ حينٍ2؛ چرا هيچ يك از شهرها و آبادى‏ها ايمان نياوردند كه به حالشان مفيد افتد؟ مگر قوم يونس، هنگامى كه آنها ايمان آوردند عذاب رسوا كننده را در زندگى دنيا از آنها برطرف ساختيم و تامدت معيّنى آنها را بهره‏مند ساختيم.معناى آيه شريفه اين است كه: اگر مردم هر منطقه‏اى ايمان مى‏آوردند، ايمانشان به سود آنها بود ولى جز قوم يونس كسى ايمان نياورد، به همين دليل وقتى آنها ايمان آوردند خداوند، عذاب و ذلّت و خوارى را از زندگى دنيوى آنان برطرف، و آنها را تا پايان عمر از لذّت‏هاى زندگى بهره‏ مند ساخت.
نجات يونس و هدايت كردنِ قومش
زمانى كه ماهى، يونس را در كام خود فرو برد، خداوند به آن حيوان الهام فرمود كه به يونس آسيبى نرساند. يونس در شكم ماهى كه جاى گرفت، پنداشت از دنيا رفته است، لذا اعضاى بدنش را حركت داد، دانست كه زنده است، از اين رو به سجده افتاد و عرضه داشت: پروردگارا؛ جايگاهى براى پرستش‏ات برگزيدم كه كسى در چنين جايى تو را ستايش نكرده است. سپس چند روز همچنان در شكم ماهى بسر برد و پيوسته به ذكر و ستايش پروردگار مى‏پرداخت، پس از آن به عظمت الهى اعتراف كرد و اقرار نمود در كارى كه از او سر زده به‏خود ستم روا داشته است، خداوند دعايش را مستجاب كرد و توبه‏اش را پذيرفت و به‏ماهى الهام كرد تا يونس را در بيابانى بى آب و علف بيفكند.يونس در حالتى از بيمارى و خستگى از شكم ماهى خارج شد، خداوند درختى با سايه گسترده از نوع كدو، بالاى سرش رويانيد تا به جهت گرماى آفتاب از سايه‏اش استفاده كند. يونس مدتى را همچنان با همان حالت سپرى كرد تا بهبودى خود را بازيافت و ترس و بيم‏اش برطرف گرديد و دلش آرام گرفت. سپس خداوند به او دستور داد تا نزد قوم كه جمعيّتى بيش از صد هزار نفر بودند و از آنها دست برداشته بود، بازگردد و آنها را به ايمان به خدا دعوت‏كند، و او نيز رسالتى را كه خدا به او فرمان داده بود، انجام داد، به همين دليل مردم هدايت يافتند، و خداوند اين هدايت يافته‏گان را در طول زندگى دنيا از سعادت و خوشبختى بهره‏مند ساخت، خداى متعال فرمود: فَلَوْلا أَنَّهُ كانَ مِنَ المُسَبِّحِينَ * لَلَبِثَ فِى بَطْنِهِ إِلى‏ يَوْمِ يُبْعَثُونَ * فَنَبَذناهُ بِالْعَراءِ وَهُوَ سَقِيمٌ * وَأَنْبَتْنا عَلَيْهِ شَجَرَةً مِنْ يَقْطِينٍ * وَأَرْسَلْناهُ إِلى‏ مائَةِ أَلْفٍ أَوْ يَزِيدُونَ * فَآمَنُوا فَمَتَّعْناهُمْ إِلى‏ حِينٍ؛3 اگر يونس ذكر و تسبيح خدا نمى‏گفت تا قيامت در شكم ماهى باقى مى‏ماند ما او را در حالى كه بيمار و ناتوان بود به خشكى ساحل افكنديم و درختى ازكدو بر او رويانيديم و او را به سوى بيش از يك‏صد هزار تن فرستاديم. آنها نيز بدو ايمان آوردند و ما نيز بدانان تا زمانى معين نعمت بخشيديم. وَذَا النُّونِ إِذ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنادى‏ فِى الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الظّالِمِينَ * فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَنَجَّيْناهُ مِنَ الغَمِّ وَكَذلِكَ نُنْجِى المُؤْمِنِينَ؛4 و آن‏گاه كه يونس خشمگين از شهر بيرون رفت، تصور مى‏كرد ما هرگز قادر بر او نيستيم، سپس‏در تاريكى شكمِ ماهى، ما را خواند كه خدايى جز تو نيست و منزهى، به‏راستى من از ستمكاران بودم، دعايش را مستجاب گردانديم و او را از غم و اندوه رهانيديم و اين چنين مؤمنين را نجات مى‏بخشيم.
1- صافات (37) آيات 139 - 142.2- يونس (10) آيه 98.3- صافات (37) آيات 143 - 148.4- انبياء (21) آيات 87 - 88.