معنی نام شهرهای نایین و قمشه

شهر نایین مرکز شهرستان نایین در سر سه راه اصفهان - یزد کاشان واقع است و مطابق حمدالله مستوفی دور قلعه اش چهار هزار قدم بوده است. در مقدمه کتاب تذکره سخنوران نایین شهر نایین شهرکی کاروان انداز معرفی شده که قافله ها برای استراحت و فراهم ساختن زاد سفر در آن بار می انداخته اند. ساربانان نیز شتران خود را در نایین بارگیری می کرده اند. از اینجا معلوم میشود به سبب محل ارتباطی بودنش اهمیت فراوان داشته است.

بر این پایه نام شهر نایین به همان سنسک‍ریتی و اوستایی آن به معنی محل ایستگاه راهنمایی بوده است. چون در کتاب ایستگاههای پارتی ایزودور خاراکسی از شهر کاروانی دیگری نیز به نام نی (به اوستایی یعنی شهر راهنمایی، نه) در سر راه بندرعباس به خراسان نام برده شده است. جزء نی (نه) در نام شهرهای نیشابور (پرتو نیسایه) و نهاوند (نیسایه) نیز دیده میشود:

नायिन् adj. nAyin guiding

نام قمشه (شهرضا) با توجه به سابقه وجود آب انبار در آن مرک‍ب از واژه های قُم ‍(کوم، آب انبار) و شه (شی، جا) به نظر می رسد. نام قمشه در نزهة القلوب، کُمندان آمده است یعنی محل دارای آب انبار.