شنبه، مهر ۲۴، ۱۳۸۹

در تطابق مانی و حاتم

در اینکه آیین مانوی در بین النهرین و شبه جزیره عربستان تبدیل به دین گسترده ای در میان آرامیان شبه عرب و اعراب شده بوده است، تردیدی نیست. یکی از مظاهر اسلامی شده مانی، حاتم طایی است که اسطوره اش با تغییر و تبدیلاتی تعدیل شده و وارد احادیث اسلامی شده است. اسارت دختر افسانه ای و پیر وی توسط علی بن ابی طالب و روایت منسوب به پسر افسانه ای او و آزادی و حرمت گذاری بدیشان توسط پیامبر اسلام یعنی سفانه و عدی حاوی اطلاعاتی در این باب هستند. نامهای این فرزندان اساطیری از اسامی و القاب مانی-حاتم یعنی ابا-اسفانه (پدر تأسف و حزن، مشخصه آیین مانوی) و ابا عدی (پدر مایحتاج معنوی-مادی)برخاسته اند. در ویکیپدیا حاتم پدر آیین سوگواری (اباسفیانه) را نظیر مانی آرامیان جنوب بین النهرین در نقش شاعر عربی و آرامی می یابیم:

حاتم طایی (به عربی: حَاتم الّطائی) فرزند عبدالله (? - ۶۰۵) م. از بزرگان عرب، مردی سخیّ و بلندنظر در دورهٔ پیش از اسلام، جوانمرد و بخشنده بود و عرب در سخا و کرم بدو مثل می‌زدند. او یکی از سخاوت‌مندترین مردان آن دوران بود که هنوز آوازه کرم و سخاوتمندی وی در تمام أمصار دنیا پیچیده‌است. نام کامل وی «حاتم بن عبد الله بن سعد بن الحشرج بن أمریء القیس»، مشهور به «حَاتم الّطائی» بود. او از قبیلهٔ طی یکی از قبائل مشهور شبه جزیره عربستان بود. همچنین وی یکی از شعراء فحول عصر جاهلیت بود، کنیهٔ وی «أباسفانه» و «أباعدی» بود. و دارای دیوان شعری مطبوع به نام «دیوان حَاتم الّطائی» می‌باشد. حاتم در بارهٔ کرم و سخاوتمندی چنین می‌سراید:
أماویّ إن المالَ غادٍ ورائحٌ وَیبَقَی مِنَ المال ِ الأحادیثُ والذکر
أماویّ إنی لا أقولُ لسائلٍ إذا جاء یوماً: حلَّ فی مالنا نَذرُ
أماویّ إمّا مانعٌ فَمُبَیّن و إما عطاءٌ لا یُنهَنِْهُهُ الزَّجرُ
أماویّ ما یُغنی الثراءُ عن الفتی إذا حَشْرَجَتْ یوماً وَضَاقَ بها الصَدرُ
أماویّ إن یُصبحْ صدایَ بقفرةٍ من الأرض لا ماءٌ لدیَّ ولا خَمرُ
تَرَی أنَّ ما أنفقتُ لم یکُ ضَرَّنی وَ أن یدی مما بخلتُ له به صِفرُ
وقد علم الأقوامُ لو أنَّ «حاتماً» أرادَ ثراءَ المالِ کانَ لَهُ وَفرُ

هیچ نظری موجود نیست: