مشکل سنت ایرانشناسی رایج کنونی در مورد اوستا و کیانیان

از آنجاییکه در فرگرد اول وندیداد بیشتر از نواحی شرقی فلات ایران و ماوراء النهر اسم برده شده است، گرچه در آن از نواحی شرقی ایرانویج (اطراف کوه سهند)، رغه (ری)، اوروه (آریااوره، تپه گیان نهاوند) و سرزمین چهار گوشۀ وَرِنه (عیلام، خوزستان) نیز یاد شده است و به قول استاد ابراهیم پورداود در اوستا حتی در رابطه با اژی دهاک از شهرهای بابل و کرند به هیئت بوری و کویرنت نام برده شده است؛ ولی کثرت سرزمینهای صرفاً آفریدۀ اهورامزدا در وندیداد با نام نواحی شرقی است و این دستاویزی شده است که مکان کیانیان بر خلاف مندرجات اوستا شرق فلات ایران بپندارند در حالی که نام کیقباد با کوه البرز و کیکاوس با کوههای البرز و کرکس (ارزیفیه) و مازندران و سیاوش با گنجه اران ( کنگ دژ) و کیخسرو با دریاچه ارومیه (چیچست) و زریر (زریادر) با رغه (بین دروازه کاسپی تا دروازه تانائیس) پیوسته است. از ایرانشناسان هرتل و هرتسفلد تلاشی در تطابق نام کیانیان و نوذریان با مادها و هخامنشیان کرده اند و بعد از ایشان سنت تبعید تاریخ و جغرافیای اوستا به صرفاً به شرق فلات ایران رایج شده است چنانکه تنها شرق فلات ایران را، ایران باستان قبل از مادها می دانند، در حالی که جغرافیای اوستا با پنج گوشۀ خوزستان و آذربایجان و سغد و بلخ و رخج مشخص است. اینکه نامی از پارس برده نشده است به سبب تحت سایۀ خوزستان (ورنه) زادگاه فریدون (کوروش) قرار گرفتن آن بوده است. در آذربایجان و ری هم نامهای اکدی قومی ماد (مادو) و لولوبی که هر دو مترادف با نامهای ایرانی ساگارتی و مغ به معنی مردم انجمنی می باشند، شبهۀ غیر ایرانی بودن مردم باستانی آذربایجان را پدید آورده است. شبهۀ دیگر فرض عمومیت دادن زبانهای ایرانی بدون حرف "ل" (پارسی باستان و اوستایی) به کل آریائیان منطقه است در حالی که آثار سنسکریت زبانان دارای حرف "ل" حتی در غرب این منطقه در فرهنگ میتانی ها و نزد کاسیان قابل مشاهده است.

به نظر می رسد در اوستا سبب نامیده شدن خوزستان (عیلام) به سرزمین چهارگوشه وَرِنه (دارای معبد مربعی) زیگورات چغازنبیل آن بوده است: زیر بنای چغازنبیل (چهار پهلو) یک مربع ۱۰۵/۲۰ × ۱۰۵/۲۰ متر است، یعنی دو برابر یک زمین فوتبال.

از این طریق به این نتیجه جدید و متفاوت می رسیم که اطلاق نام عیلامی هل تمپت و نام سامی ایلام و نام ایرانی خوزستان (هر سه به معنی محل خدا) به این سرزمین هم مناسبتی با وجود همین معبد عظیم آنجا داشته است.