معنی محتمل انشان

به نظر می رسد نام انشان در نزد پارسیان هخامنشی به معنی محل انگور درک میشده است. چون کوروش به عنوان شاه انشان در خواب آستیاگ به صورت تاک جهانگیر ظاهر میگردد و نام کنونی ویرانه انشان یعنی تپه ملیان معنی محل انگور میدهد. چون نامهای شهرهای ملایر (دارای مل) و ملکان (انگوران قدیم) نیز بر گرفته از مَل/مُل (انگور، شراب انگوری) است و انگور آویخته آذوقۀ زمستانی را در آذربایجان مِل-آخ گویند.

نام شیراز را هم به معنی محل انگور گرفته اند ولی با توجه به دو نام باستانی شیراکوم و تیرازیش (یا شیرا-زیش که بنا به مندرجات کتیبه ای هخامنشی محل تهیه شراب بوده) و نامهایشان با شیراز قابل قیاس است و آنها را میشود به معنی محل جمع آوری شیره انگور به پیمانه ها گرفت، به نظر می رسد شیراز در اساس به معنی "محل تهیه شراب" (شیره-اَز) بوده است. واژۀ اَز اوستایی به معنی رها کردن و روان کردن و زیش به معنی تراوش است. ترکیب تیرَ-راز-ایش (محل خرد کردن انگور) و شیر-راز-ایش (محل شیره انگور) را نیز برای آنها می توان منظور داشت. بر این پایه واژۀ شراب فارسی از ترکیب شیره و آب تشکیل شده است. واژۀ شراب در قرآن به کار نرفته است.

مطابق ملحقات لغت نامه دهخدا‍‍- که در آن متوجه ریشه فارسی شراب و شیراز نشده اند ولی شراب و شیراز را به درستی با هم ربط داده اند- : «خاستگاه اصلی شراب شیراز همانگونه که از اسم شراب پیداست به شهر شیراز در کشور ایران بازمیگردد و نام آن هم برگرفته از شهر شیراز است».

احتمال دارد نام ابونصر در شیراز معرب آپون-سرا (سرای محلول/ مشروب) بوده است. چون اینجا را با تیرازیش باستانی مطابقت داده اند که محل تهیه شراب بوده است. نامهای تیرازیش (در هِیئت تِرَ-رز-ایش= مالک شیرۀ انگور) و شیراز (درهیئت شیرۀ-رز) نیز گواه آن هستند. نام متأخر تیرازیش را ابونصر آورده اند که به نظر می رسد به معنی فروشگاه شراب بوده است:

आपण m. ApaNa store, सुरा f. surA wine