معنی نام های شهر رشت

رشت: ابتدا قصبه ای بود كه در ميان دو رودخانه گوهررود و سياهرود قرار داشت و از اين جهت نيز قدمت ديرينه دارد. ولی از جهت سابقه شهری، اولين بار نویسنده حدود العالم و سپس حمدالله مستوفی، در قرن هشتم هجری، از اين شهر نام برده است. نام قديمی رشت دارالمرز يا دارالامان بوده كه قبل از اين دو، به آن بيه یا بیه پس می گفته اند. بيه در لغت نامه ها، رود و يا مصب بين دو رودخانه معنی شده است چون در لغت اوستا و پارسی بی-آوه به معنی منسوب به دو آب است. چنين به نظر می رسد كه دليل اين نامگذاری، قرار گرفتن آن در ميان دو رودخانه است كه به مثابه حفاظ و ديوار شهر محسوب می گرديد. بنابراین نام بیه پس (بی-آو-پاس) به معنی محل پاسداری شده توسط دو رودخانه است. بنابراین اگر خود نام رشت را هم در رابطه با همین ویژگی این شهر معنی نمائیم راهی منطقی پیموده ایم: برای این امر لازم می آید که تصور نمائیم در اساس جزء بیه (منسوب به دو) به همراه نام رشت در اول آن به کار می رفته است یعنی در اصل اسم شهررشت، در آغاز بی- آو "را-ایشت" (یعنی ناحیه حفاظت شده در میان دو رود) بوده است که جزء اوستایی دوم آن یعنی را-ایشت (جایگاه پاسداری شده)علی القاعده در اثر تکرار تلفظ در طی قرون و اعصار تلخیص یافته و تبدیل به رشت شده است. در عهد مسلمین شهری به نام رشت در کنار جیحون در سمت شمال خراسان وجود داشته است که به احتمال زیاد مفهوم آن هم شهر پاسداری شده بوده است.

حالا بعد از چند وقت به آلترناتیو سوم می رسم: از قرار معلوم چنانکه در کلمه رَش کُردی به معنی جوشیدن و پاشیدن و در رشت فارسی به معنی لجن و آبزار شاهد هستیم کلمه رَش در زبانهای ایرانی نیز نظیر زبان عربی به معنی آب چشمه و باران به کار می رفته است، بنابراین رشت (رش-شت) به معنی محل آبزاری و چشمه ساری بوده است. در تأیید این نظر گفتنی است استخر عینک یا مرداب عینک رشت یک آبگیر طبیعی است که در دل شهر رشت و در بخش غربی، مسیر جاده رشت به فومن و در بلوار شهید افتخاری واقع است.

به نظر میرسد خود نام مرداب عین‍ک/این‍ک در اصل آوناک/آبناک بوده باشد یعنی آبدار٬ پرآب و آب آلود.