احتمال بر گرفته شدن نام افغان از عنوان فغانیش پادشاهان هپتالی

نام غلزایی نیز که نام افغان بدانها اطلاق شده، نظیر نام افغان در سنسکریت به معنی منسوب به ظرف آب است:

कलश m. kalaza water-pot.

از سوی دیگر احتمال بر گرفته شدن نام افغان از عنوان فغانیش پادشاهان هپتالی نیز وجود دارد. یعنی این نام ممکن است دو منشأ داشته باشد:

فردوسی از دو فرمانروای هپتالی تحت عنوان فغانیش (فغان-ایش= خدایان پرست) نام می برد. یکی معاصر پیروز پسر یزد گرد بدو پناه برد و او هم وی را در رسیدن به سلطنت یاری داد. دیگری را از نسل خشنواز و بهرام گور دانسته اند که انوشیروان از وی حمایت نمود. اگر نام فغانیش را نظیر نام هپتال (برگزیدۀ هفت قبیله) عنوانی بر پادشاهان هپتالی بدانیم، بدین نتیجه رهنمون میشویم که نامهای افغان (در معنی منسوب به خدا) و ابدالی (منسوب به بندگان برگزیده خدا) یادگار این عناوین پادشاهان هپتالی می باشند.

طبق لغت نامه دهخدا: فغ. [ ف َ ] (اِ) بغ. از سغدی فَغ فُغ ۞ به معنی بت است . (از حاشیه ٔ برهان چ معین ). به لغت فرغانه و ماوراءالنهر به معنی بت باشد که عربان صنم خوانند. || معشوق . یار. دوست . مصاحب . (از برهان ). || به کنایت زیبایان را گویند :

ز سیمین فغی من چو زرین کناغ

ز تابان مهی من چو سوزان چراغ .

منجیک