معنی نام آستارا

نام شهر آستارا به معنی دارای آب گسترده و نیرومند (آو-سترَ) به نظر می رسد. چه در سند تاریخی مربوطه موجودیت تاریخی شهر آستارا با رودخانه معتبر آن تعریف شده است:

جهانگردی به نام «ابُت» (Abbott) که در سال ۱۸۴۳ از آستارا دیدن کرده، در بارهٔ آن چنین می‌نویسد: "دهکدهٔ دهنه‌ کنار در مصب رودخانهٔ آستاراست. پنجاه تا شصت خانوار جمعیت داشته و دکان‌هایی دارد که اجناس آن‌ها به خارج از ایران حمل می‌شود. در طرف دیگر رودخانهٔ آستارا، سیصد تا چهارصد خانوار پراکنده‌است که محل ایشان به نام «گیلِ کران» مشهور است."

حمدالله مستوفی در نزهةالقلوب (تألیف ۷۳۰ هجری قمری) از شهر «اسپهبد» یاد می‌کند که با قصبه اسپهبدان سیاهکل مطابقت دارد و در ویکیپدیای فارسی به سهو با آستارا مقایسه شده است:" اسپهبد شهری متوسط است و حاصلش غله، برنج و میوه می‌باشد. این ناحیهٔ گیلان، ناحیه‌ای آبادان، با نعمت و توانگر است و در آنجا شهرک‌هایی است با منبر. دراین شهرک‌ها بازارهاست. طعام مردم این ناحیه برنج است و ماهی؛ و از این ناحیه جاروب، حصیر مصلای نماز و ماهی به همهٔ جهان صادر می‌شود."

احتمال زیاد دارد نام اسپهبدان در اینجا در اصل به معنی جایگاه مردم سفید تن (اِسپی-بدن) بوده است، چون مطابق کتاب منم تیمور جهانگشا، تألیف مارسل بريون؛ ترجمه و اقتباس ذبيح‌الله منصوري، مردم اسپهبد تبار این شهر سفیدپوش بوده اند. گرچه به اصالت ترجمۀ ذبیح الله منصوری اعتمادی نیست.