دوشنبه، مرداد ۱۷، ۱۳۹۰

نام و نشان کهن قصر شیرین

حمدالله مستوفی در کتابش نزهته القلوب میگوید: "قصر شیرین از اقلیم سیم است. خسرو پرویز ساخت جهت منکوهه اش شیرین.قصر شیرین هوایی بغایت بد دارد و در اکثر اوقات تابستان باد سموم آید. آنجا قلعه ای بزرگ بوده است از سنگ لاشه و گچ دورش دو هزار گام است و در جهت در غربی برای خسرو پرویز باجگاهی ساخته بودند و رباطی سخت عالی جهت آینده و رونده و از آن رباط اندکی معمور است. آب حلوان از آن میگذرد... جویی که گویند شیر از او میرفت جهت باجگاه ساخته اند که بر بلندی است تا آب روان بر باجگاه باشد و یمکن که خیک شیر در آن جوی افکنده باشند تا به باجگاه و قلعه برد. اما آنجا که فم (دهن) جوی است زیراکه زهر گیاه است و چراگاه گله نیست." لذا افسانه خسرو و شیرین قصرشیرین را به جهت بد آب و هوایی آنجا باید از گفتار حمدالله مستوفی و دیگران کنار گذاشت. این گفته ها نشانگر آن است که اینجا محل الههً بومی منطقه بوده است. این الهه در نزد کاسیان (اسلاف لران) کاشیتو (الههً شراب) نام داشته است و با الهه شراب و مستی و دشت گشتی نانای بابلی همسر نین گیش زیدا (ایزد سر سبزی و درخت خوب) معادل گرفته میشده است و قصر شیرین به نام این الهه شهر کاشیتو نامیده می شده است. در حمله اسکندر به ایران در سمت قصر شیرین حالیه از قصباتی به نام کارس (جایگاه سنگی) نام برده شده است که به نظر می رسد اسم ایرانی کهن روستاهای ایلام بوده باشد.در جنوب شرقی قصرشیرین شهرهایی به اسامی هالوس (حلوان) و آرتامیتا (قزل رباط) قرار داشته است که در دومی ضرابخانه وجود داشته است و در زمان مهرداد چهارم در این ضرابخانه سکه هایی ضرب گردیده است. از جمله سکه ای به آرامی است به نام میتردت ملکا (مهردادشاه) که به مهرداد چهارم نسبت می دهند. مطابق گفتهً دیودور، اسکندر در مسیر شوش تا کرمانشاه از دهاتی موسوم کارِس (دهات سنگی ایلام ) گذشته از آنجا پس از چهار روز به ستیا (شهر سفت و سنگی، حصین آباد=ایلام) و از این محل به سامبانا (کامبادن= دژ کامیابی یعنی کرمانشاه) رفته است.
اگر به جای کلمه قصر در نام قصر شیرین کلمه اوستایی خشثره (شهر و ناحیه) را جایگزین سازیم؛ معلوم میشود نام داستان خسرو و شیرین از نام این شهر کهن گرفته شده است. در کتیبه های آشوری در سمت قصر شیرین از شهری به نام بیت ماتی (خانه شراب) نام برده شده است. در عهد حمدالله مستوفی سنت پر کردن خیک شراب در قصر شیرین با پر کردن شیر جایگزین شده بوده است. استاد پورداود به خطا ریشه کلمه شیرین را به جای شیره مأخوذ از شیر دانسته است. در کتیبه های آشوری نام بیت ماتی به همراه بیت همبان (کرمانشاه) و سومورزو (سومار) ذکر گردیده است.

هیچ نظری موجود نیست: