همایه و واریذکنا آزاد نشده بلکه با سقوط از کوه به قتل رسیده اند

احتمال زیاد دارد که کتسیاس خبر به محاصره افتادن ویشتاسپ هخامنشی (نوذری) در کوه میان دشت (موسوم به مد و فریاد در سمت قومس) توسط سپاه مگابرن ویشتاسپ (ارجاسب) را خوب نفهمیده و بد تفسیر کرده است. چون طبق روایات اوستایی کتب پهلوی در آنجا ملکه ها همایه و واریذکنا از خانواده ویشتاسپ نوذری (حاکم پارت) به اسارت ارجاسب (مگابرن ویشتاسپ حاکم گرگان) در آمده بودند تا اینکه توسط اسفندیار (منظور داریوش) رهایی یافتند. از خبر کتسیاس می توان چنین برداشت کرد، در حقیقت هر دوی آن ملکه ها با سقوط از کوه کشته شده اند. خود ویشتاسپ و حتی آرشام در زمان به حکومت رسیدن داریوش زنده بوده اند.

"پدر و مادر داریوش بزرگ چگونه فوت نمودند؟ (بسیار جالب): داریوش بزرگ هخامنشی فرزند ویشتاسپ بوده است. ویشتاسپ در زمان کوروش بزرگ ساتراپ پارس بوده است و در زمان کمبوجیه فرزند کوروش بزرگ ساتراپی پارت را بر عهده داشته است. در آخرین نبرد کوروش با سکاها که منجر به کشته شدن کوروش گردید نیز ویشتاسپ حضور داشته است و بر اثر خوابی که کوروش می بیند به پارس باز می گردد.

در زمان داریوش بزرگ نیز ویشتاسپ زنده بوده و نقش مهمی را در فرو نشاندن شورشهای ابتدای سلطنت فرزندش ایفا نموده است.هنگامی که داریوش بزرگ در حال ساخت آرامگاه باشکوه خود در نقش رستم بوده نیز پدر و مادرش هر دو زنده بوده اند. در نوشته ی کتزیاس مورخ یونانی به نکته ی جالبی در مورد مرگ ویشتاسپ و همسرش (مادر داریوش بزرگ) بر می خوریم. کتزیاس نوشته است که : هنگامی که ویشتاسپ و مادر داریوش بزرگ قصد دیدن از آرامگاه فرزندشان داریوش را داشته اند، مغها با طنابی قصد بالا کشیدن آنها را داشته اند. احتمالا سبدی طراحی شده بوده که همانند بالابرهای کنونی، ویشتاسپ و همسرش در آن قرار گرفته و با قرقره هایی آن را بالا می کشیده اند. هنگامی که این بالابر مسافران خود را تا نیمه های راه بالا برده بود ،کارگران با مشاهده ی ماری از ترس ،طناب را رها کرده و پدر و مادر داریوش از بالا سقوط می کنند و جان به جان آفرین تسلیم می کنند. احتمالا داریوش بزرگ پیکر آنها را در یکی از تابوتهای درون آرامگاه خود دفن نمود. این حادثه احتمالا در حدود 510 ق.م روی داده است."

گردآوری و نگارش: علی آریایی، بن مایه : از زبان داریوش...پرفسور هاید ماری کخ...ص93-94