منشأ زُروانی اسطوره زال و سیمرغ

ظاهراً اسطوره زال و سیمرغ با زُروان اکران یعنی زمانه بیکران پدر اهورامزدا و اهریمن که در نقش ظرف ساسانی مربوط به زایش اهورامزدا و اهریمن بالدار هم متضمن نام زال (پیر) و هم بالهای سیمرغ دانا است؛ سیمرغی که سومریان آنزو (دانای آسمان) می نامیده اند. نام مادر زال در شاهنامه ذکر نشده ولی با صفات گلرخ و مشکموی توصیف شده است. خود نام سام در سنسکریت می توانست به معنی زروان (زمان) گرفته شود. احتمالاً در اساس زال دانا و سام-سیمرغ به جای اهورامزدا و زروان بوده اند به خاطر این مادری برای زال ذکر نشده است:

.समय m. samaya time

در کتاب پهلوی به جای نام زال از اوشنر (مرد دانا و روشن) به عنوان وزیر دانای کیکاوس یاد شده که در شکم مادر با مادر سخن گفته است.

خاندان سام-ثریته (شادی بخشنده و محافظت کننده) در کنار هسته میتولوژیک خود یک هسته تاریخی در جنگلهای مازندران در کنار دریای فراخکرت (منظور مازندران) دارند. در عهد هخامنشیان فرد تاریخی قهرمان آنجا آترادات پیشوای آماردان نامیده می شده و سلف سابق کوروش به شمار می رفته است که سوای گرشاسب کنار دریای فراخکرت اوستا و رستم هفتخوان مازندران شاهنامه، مطابق آذربرزینِ مقابل بهمن (در اساس دیوان دژ بهمن) در سمت شهر ساری (در اساس شهر آمل مازندران مکان استقرار خشثریتی= کیکاوس، مقصد لشکرکشی رئیس رئیسان آشوری شانابوشو در آغاز حکومت آشوربانیپال) است که منجر به شکست دیوان (آشوریان) و استقلال مادها گردیده است:

.त्रात adj. trAta protected, protection. शम m. zama final happiness

در اوستا نام اورواخشیه (بسیار شادیبخش) مترادف با سام (بسیار شادیبخش) و فرامرز (بسیار[شادی] بخشنده) متعلق به برادر سام گرشاسب نریمان (به قول مارکوارت همان رستم هفتخوان مازندران) است که در کنار دریای فراخکرت (مازندران) به دست دشمنانش کشته میشود و سام گرشاسب نریمان از دشمنان وی انتقام میگیرد.