چرا گائوماتۀ مغ همان زرتشت سپیتمان است؟

هرودوت به صراحت میگوید: "مردم آسیا از شنیدن خبر کشته شدن گائوماته بردیۀ مغ دریغ خوردند و سوگوار شدند". چنین مطلبی در تاریخ در مورد هیچ کس دیگری بیان نشده است. چنانکه گفته میشود این به جهت اصلاحات اقتصادی و اجتماعی مهمی بوده که این شاه- مؤبد ملقب به سپنداته (اسفندیار) به عنوان نائب السلطنه کمبوجیه و بردیه در امپراطوری بزرگ هخامنشی به عمل آورده بود از جمله اصلاحات ارضی، آزادکردن بردگان، تخته کردن در معابد مردم فریبی و بخشیدن سه ساله مالیاتهای مردمان امپراطوری هخامنشی بر صاحبان آنها. دیاکونوف مؤلف کتاب تاریخ ماد میگوید که این مؤبد اصلاح طلب با یک کودتای درباری به قدرت رسید و با یک کودتای درباری دیگر سرنگون شد و به قتل رسید ولی حقیقت این است چنانکه از گفتار داریوش در کتیبه بیستون بر می آید گائوماته بردیه به عنوان نائب السلطنه کمبوجیه چون شایعه خبر مرگ کمبوجیه و سپاهیانش در مصر را شنیده بود بعد از ملاقات با وه یزداته بردیه در جنوب فارس حکومت خویش را رسمی اعلام نموده بود و عمداً قصد خیانت به برادر زنش کمبوجیه را نداشته است. به خاطر همین محبوبیت مردمی گائوماته بردیه بوده است که بعد از قتل او مردم در اکثر نقاط امپراطوری هخامنشی سر به شورش بر داشتند. خواهیم دید که به سبب همین محبوبیت بیکران گائوماته بردیه بوده است که وی در فرهنگ باستانی ملل امپراطوری هخامنشی تحت اسامی و القاب فراوانی طاهر گردیده است که غالب آنها بعداً نام افراد تاریخی مستقل و جداگانه ای تصور شده است و این موضوع هر گز مورد توجه محققان تاریخ عهد باستان قرار نگرفته است. می دانیم که شاهزاده ای با همین نام سپنداته (اسفندیار) که کتسیاس مورخ و طبیب دربار پادشاهان داریوش دوم و اردشیر دوم هخامنشی نام وی را به جای همان گائوماته بردیه خبر هردوت و کتیبه بیستون آورده است، در روایات ملی ایرانی منقول در اوستا و کتب پهلوی و شاهنامه مروج آیین زرتشتی به شمار رفته است. بنابراین، این فرد را باید به دقت در تاریخ و تاریخ اساطیری ملی ایران به درستی شناسایی نمود. چون شایعه خبر مرگ کمبوجیه در مصر به ایران رسید، وی بعد از دیدار با وه یزداته بردیه پسر کوچک کوروش رسماً اداره امور امپراطوری را در سال 522 پیش از میلاد به عهده گرفت. ولی کمبوجیه در راه بازگشت از مصر بدین خبر واقف شد و در آنجا به قتل رسید (یا به بیان کتیبه بیستون داریوش مرد به مردن خود). داریوش نیزه دار کمبوجیه در مصر در ادامه راه خویش در طی کودتایی در سمت قصبه سکاوند هرسین، گائوماته بردیه (شوهر آتوسا دختر کورش) مقتول ساخت و سپس وه یزداته بردیه (پسر کوچک کوروش) را در جنوب فارس به قتل رساند و به تخت سلطنت هخامنشی جلوس کرد و در این باب به جای گفتن حقایق وقایع، شایعه ای عامیانه ای را که در بین عامه مردم مبنی بر کشته شدن بردیه به دستور کمبوجیه و ظهور بردیه دروغین رواج داشته مطرح ساخت چون آن را مناسب موقعیت خویش می دیده است. در واقع این شایعه بر پایه توهم در عنوان مشترک گائوماته بردیه و وه یزداته بردیه یعنی بردیه به معنی تنومند (معادل لوکمان/ لقمان افغانی) پدید آمده بوده است که هم لقب گائوماته بردیه بلند قامت داماد کوروش و همچنین لقب وه یزداته بردیه سنگین وزن پسر کوچک کوروش بوده است. کتسیاس نام گائوماته بردیه را به صورت سپنداته (زاده اسپند، اسفندیار) آورده است که این عنوان گسترش دهنده آئین زرتشتی در کتب پهلوی و شاهنامه است و می گوید که سپنداته پیش از کسب نیابت سلطنت کمبوجیه، در بلخ (یعنی محل حکومت زرتشت سپیتمان) فرمانروایی می نموده است. مطابق گفته کتسیاس، اسپنداس (سپند) عنوان آخرین ولیعهد ماد یعنی سپیتمه (فرد سفید رخسار) داماد و ولیعهد آستیاگ بوده است.هرتسفلد گمان می برد که عنوان سپنداته (اسفندیار) در اصل متعلق به داریوش یعنی قاتل گائوماته بردیه بوده است چه شاهنامه و کتب پهلوی شجره نامه خاندان هخامنشی شاخه داریوش را به ترتیب ویشتاسپ، سپنداته (اسفندیار)، بهمن اسفندیار، اردشیر بهمن، داراب و دارا آورده اند که به ترتیب معادل ویشتاسپ هخامنشی، داریوش، خشایارشا، اردشیر دراز دست، داریوش دوم و داریوش سوم هستند. در اینجا صرفاً یک جابجایی انجام گرفته است و عنوان سپنداته متعلق به گائوماته بردیه، همسر آتوسا دختر کوروش در مقام فرمانروای قصیر السلطنه (یا به تعبیر شاهنامه شاه جوانمرگ گسترش دهنده آئین بهی زرتشتی) به داریوش همسر بعدی آتوسا تعلق گرفته است. افزون بر اینکه نام ویشتاسپ (یعنی سگ وحشی، ببر یا پلنگ) هم در خانواده ایشان مشترک بوده است و باعث مشتبه شدن عنوان مقتول و قاتل می گردیده است. این امر خود احتیاج به شناسایی ویشتاسپ و زریر کیانی اوستا و شاهنامه دارد: در کتاب پهلوی یادگار زریران و شاهنامه و اوستا در شمار فرمانروایان حامی و مبلغ اولیه زرتشت و آیین وی سه تن به اسامی ویشتاسپ کیانی و برادرش زریر (زرین تن) و پسرش اسپنداته (اسفندیار) یاد شده است. از گفتار هرودوت به روشنی بر می آید که گائوماته بردیه (سپنداته) را برادری بوده است که حامی بزرگ و اصلی حکومت وی بوده است. این برادر وی بی تردید همانست که در خبر کتسیاس و خارس میتیلنی با دو نام مترادف مگابرن (درنده شجاع، ببر یا پلنگ) و ویشتاسپ (سگ وحشی، ببر یا پلنگ) آمده اند و این مگابرن در خبر کتسیاس جایی به عنوان پسر خوانده کوروش و جای دیگر به عنوان برادر وی معرفی گردیده است. این امر به وضوح بیانگر آن است که زریر و سپنداته (اسفندیار، گائوماته بردیه) شخص واحدی بوده اند. چون خارس میتیلنی رئیس تشریفات دربار اسکندر در ایران دو تن اول را تحت اسامی ویشتاسپ (هیستاسپ) و زریادر (دارای زرینی) می شناسد و می گوید که "ایشان از ایزد آدونیس (سرور مقدس= اسپند) و آفرودیته آسمانی زاده شده بودند. ویشتاسپ در ماد سفلی و برادرش زریادر در ولایات جنوب قفقاز (آذربایجان و اران) حکومت می نموده است. داستان عاشقانه زریادر و هوتوس (آتوسا دختر کوروش) در ایران بسیار معروف بوده است به طوری که بزرگان ایران دیوار کاخهای خویش به نقش و نگار ایشان می آراسته اند." ولی در روایات دینی و ملی کهن ایران در این باب هم جابجایی انجام گرفته و به جای زریادر (زریر) برادر بزرگ وی ویشتاسپ کیانی حاکم ماد سفلی و یا همنام وی، ویشتاسپ هخامنشی (نوذری) حاکم پارت را شوهر نخستین آتوسا دختر کوروش معرفی نموده اند. از این مطلب که سپنداته (گائوماته بردیه) و زریادر (زریر یعنی زرین تن) در مقام مروجین آئین زرتشتی نخستین شوهر آتوسا معرفی میگردند؛ لذا این همانی این دو تن از اینجا به وضوح معلوم میشود. از سوی دیگر نامهای زریادر (دارای زرینی) و زریر (زئیری وئیری اوستا یعنی زرین تن) به روشنی مطابق نام زرتشت در هیئت زرت- ائشت یعنی زرین کالبد می باشد. یعنی این فرد تاریخی که زمانی در سمت آذربایجان و زمانی دیگر در بلخ حکومت نموده است، باید خود زرتشت سپیتمان باشد که مطابق روایات ملی و منابع یونانی زمانی فرمانروای آذربایجان و زمانی دیگر در بلخ حکومت نموده است. دلیل اساسی بر این ادعا از گفتار دیگر کتسیاس معلوم می گردد: کتسیاس می گوید کوروش بعد از قتل آستیاگ و داماد و ولیعهدش سپیتمه ، آمیتیس (آمیتدا) دختر آستیاگ و همسر سپیتمه را به عنوان ملکه به دربار خویش برد و پسرانش مگابرن (برنده نترس، ببر، پلنگ) و سپیتاک (فرد سفید) را به ترتیب به حکومت گرگان و دربیکان بلخ تعیین نمود. یعنی سپیتاک سپیتمان در مقام فرمانروای بلخ در عهد کوروش مطابق با زرتشت سپیتمان و گائوماته بردیه یا همان سپنداته مغ پسر اسپنداس (سپیتمه) است. در مجموع معلوم میشود که گائوماته بردیه به سبب محبوبیتش در تاریخ تحت عناوین فراوانی معرفی شده است که هر کدام از اینها بعداً فرد تاریخی جدا و مستقلی تصور شده اند. از جمله اینهاست هامان (زمزمه گر سرودهای دینی) و صالح قرآن پیامبر قوم ثمود (در اساس سمود یعنی سرود گویان) است. نامهای ثمود و هامان بی شک اشاره به نامهای گائوماته (دانای سرودهای دینی) و مُغ (ما-گو= سرود دانان دینی) است. جالب است که گفته میشود قوم ثمود به سبب پی کردن شتر مقدس صالح (شتر نام زرتشتره= زرتشت) به غضب الهی گرفتار شدند و با صیحه بلند آسمانی (به یونانی مِگا-فونی) از بین رفتند. در اصل اشاره به واقعه مغ کشی داریوش است که به لفظ یونانی ماگوفونی گفته شده است. در واقع از جشن یهودی پوریم و هامان سوزی یهود همان واقعه ماگوفونی داریوش یعنی قتل گائوماته مغ و همراهانش منظور می باشد که در کتاب استر تورات از آن با اهمیت خاصی یاد شده است. در این کتاب لقب اخشوروش (شاه ارجمند) و همچنین مردوخای (شاهکش) پسر عموی استر، متعلق به همان داریوش و عنوان استر (ایشتار) مختص همان آتوسا دختر معروف کوروش می باشد که پیشتر همسر گائوماته بردیه (هامان) بوده است. در کتاب پهلوی یادگار زریران نام قاتل زریر، ویدرفشِ یاتو(یعنی جادوگر بی نور) که ویدرفش متضاد نام داریوش (دارنده روشنی) قاتل گائوماته است و لابد عنوان یاتو (جادو) وی که شباهتی به نام یهود دارد وسیله و بهانه ای شده است که یهود داستان استر (ایشتار، آتوسا) را به خودشان نسبت دهند. در سمت هندوستان و بلخ، گائوماته (سرودان دینی) را نه به عنوان زرتشت بلکه تحت نام گوتمه (حافظ سرودهای دینی) شناخته اند از جمله آنان گوتمه بودای بلخ و بامیان و گوتمه مهاویرا (پیامبر فرقه جاین) است که به همان قرن ششم پیش از میلاد منسوب هستند. چه از گفتار کتسیاس معلوم میگردد که در سپاه سپیتاک سپیتمان در مقام فرمانروای سکائیان دربیکی بلخ فیلان و سواران هندی وجود داشته اند. یعنی گائوماته- سپیتاک از سوی پدر خوانده و پدر زنش کوروش از مرکز بلخ بر امور هندوستان نظارت می کرده است. در واقع از نپال (به زبان تپتی یعنی سرزمین مقدس) به عنوان زادگاه گوتمه بودا همان شهربلخ سکائیان پارسی دربیکی (دری) می باشد که معبد بودایی معروف نوبهار (دیر مرکزی) در آن واقع بوده است. از اینجاست که نام قبیله گوتمه بودا، سکیا (یعنی سکا، قبیله دارنده توتم بزکوهی) معرفی گردیده است.

قصبه باستانی اردهر و بسوی همان بناب و عجبشیر حالیه هستند

جشن یهودی پوریم و جشنهای چهارشنبه سوری و سیزده بدر ایرانی یادآور جشن مگافونی (مغ کشی) عهد داریوش هستند

نامهای خشایارشا (خشیَه-اَرِشَ= پادشاه نیرومند) و اخشوروش (شاه نیرومند) که مترادف به نظر می رسند به صورت نام خشایارشا و لقب داریوش اول در جشن پوریم به هم رسیده اند. دستور کشته شدن مردوخای یادآور همان دستور خشایارشا مبتنی بر ذوب تندیس مردوک خدای بابل است و کشته شدن هامان (دارای زمزمه های دینی خوب) مطابق کشته شدن گائوماته مغ به توسط داریوش است:

نگارنده قبلاً در وبلاگ خود فرهنگ و اندیشه مقاله ای تحت عنوان "جشن آتش پوریم یهود (هامان سوزی) ریشه در جشن آتش چهار شنبه سوری دارد" آوردم که سایت وزارت خارجه اسرائیل نیز آن را به عینه از این وبلاگ بازگویی نموده است. در اینجا به جنبه هایی از این مطابقت می پردازم که در گفتار قبلی از آن غفلت شده است.

اخشوروش (شاه نیرومند) که در کتاب اِستر (ایشتار) آن را معادل خشایارشا گرفته اند. از سوی دیگر در واقع خود داریوش قاتل گائوماته بردیه (هامان= دارای زمزمه های دینی خوب) است. استر (ایشتار، به قول کتسیاس ملکه فاحشه مقدس بابلی، منظور آتوسا دختر کوروش) همان طور که کتاب استر اشاره می کند ابتدا همسر گائوماته بردیه بعد همسر داریوش بوده است و از خود مردوخای (شاهکش) پسر عموی استر نیز در اساس داریوش مدّ نظر بوده است ولی در مقام آنکه دستور قتل او داده شد مطابق مجسمه طلایی مردوک در بابل است که خشایارشا بعد از فرو نشاندن شورش بابل دستور ذوب آنرا داد. نویسندگان کتاب استر تورات دو واقعه مربوط به خشایارشا و پدرش داریوش را در هم آمیخته اند.

مطابق کتیبه بیستون تاریخ جشن روز مغ کشی پارسیان شاخه داریوش قتل او داده شد یعنی تاریخ قتل گائوماته بردیه دهم باگایادیش (29سپتامبر) بوده است که به ظاهر از نظر زمانی شباهتی با سیزده بدر و چهار شنبه سوری ندارد که نزد مغان جشنهای دور ریختن ایام نحس تاریخی بوده اند. ولی ایرانیان سال را به دو فصل سرد و گرم تقسیم می نموده اند و این روز در دهم نیمه فصل سرما هم یاد آور روز منحوس سیزده بدر فروردین و هم چهار شنبه منحوس و هم عید پوریم یهود در سر نیمه فصل گرم می باشد که جشن بابلی و ایرانی مهم آغاز سال بوده است. یعنی لابد در اینجا یک جا به جایی در محل جشن ایام آغاز فصل سرما به آغاز فصل گرما صورت گرفته است که این خود ریشه بابلی معروف و کهنی در سر سال بهاری داشته است. به نظر می رسد یهود نام قبیلۀ مغ (در معنی سهم و بهره و بخش) در جشن پارسی مغ کشی را در زبان خویش به جشن پوریم یعنی عید بخت و قرعه و اقبال ترجمه نموده اند.

چنانکه کتسیاس میگوید گائوماته بردیه تحت عناوین سپیتاک پسر سپیتمه و سپنتداته (اسفندیار) در عهد پدر زن و پدر خوانده خویش کوروش، حاکم سکائیان دربیکی سمت بلخ بوده است و از آنجا بر امور هندوستان نظارت میکرده است چون در شمار سپاهیان وی از فیلان و سواران هندی یاد شده است. هرتسفلد همین سپیتاک پسر سپیتمه (در واقع همان گائوماته بردیه) را همان زرتشت سپیتمان بلخ می داند. در واقع از گوتمه بودای بلخ از قبیله سکیا نیز همین گائوماته بردیه حاکم سکائیان دربیکی سمت بلخ مراد می باشد. گوتمه بودا (یعنی سرود دینی دان دانای قبیله سکاها) و گائوماته (سرود دان دینی) یکی از چندین لقب معروف وی بوده اند.

مطابق کتیبه بیستون گائوماتای مغ (سپیتاک زرتشت، زریادر- زریر، هامان) معابد کاهنان عوام فریب را ویران می نموده است. ولی این امر باعث نا رضایتی مردم امپراطوری کمبوجیه نمی شده است. چه هردوت به صراحت می گوید که "مردم آسیا از مرگ او (گائوماته مغ) دریغ خوردند." ولی در واقعه مِگافونی (صیحه بلند آسمانی، در اصل ماگوفونی یعنی مغ کشی) یاد شده است.

در وبلاگ اطلاعات عمومی ایران باستان (ایران پاساژ) این مطلب را بدون ذکر نام نویسنده در باره منشأ جشن یهودی پوریم و سیزده بدر آورده است که جالب است:

پوریم چیست؟ چرا سیزده بدر می کنیم:

پوریم یا جشن ایرانی کشی جشنی است که 26 قرن است یهودیان هرسال در روزهای 13 و 14 و 15 ماه "ادار" به مناسبت قتل عام 70 هزار ایرانی در 3 روز در زمان خشایارشاه برگزار می کنند. این جشن مصادف است با 13 اسفند یا 13 فروردین بسته به اینکه سال عبری 12 ماهه باشد یا 13 ماهه ! به همین علت است که 13 فروردین برای ایرانیان به عنوان روزی نحس شناخته می شود ( این در حالی است که همگان نحسی 13 را خرافه ای می دانند که از اروپا وارد ایران شده است!) و ایرانیان در این روز مجبور به ترک خانه ها و منازل و فرار به صحرا و بیابان شدند (باید به همین علت [و پیروی از سنت نوروز بابلی] باشد که آیین بیرون رفتن از منزل در میان ایرانیان تا کنون باقی مانده است).

ماجرای پوریم پوریم واقعه ی است که در تورات از آن به سفر استر یاد شده است، بر اساس تورات،خشایارشاه در روز سومین سالگرد تاجگذاری خود در حالت مستی از همسرش،ملکه وشتی، می خواهد که زیبایی هایش را به نمایش میهمانان بگذارد اما ملکه وشتی که زن عفیف و با حیایی بوده از این کار سر باز میزند (این از خصایص زن اصیل ایرانیست که عفیف و با حیا بوده و خود را در معرض دید همگان قرار نمی دهد) و به همین دلیل پادشاه خشمگین با صحبت کردن با مشاورانش به این نتیجه میرسد که ملکه وشتی را برکنار کرده و زن دیگری را جانشینش کند و به همین علت در میان زنان زیبا روی ایرانی و از میان اسرای یهودی دختری به نام " استر". جانشین وشتی می شود. (استر تا قبل از آمدن به قصر نزد پسرعمویش مردخای زندگی می کرد). در همین بین استر و مردخای با کمک هم هامان وزیر پادشاه رو برکنار کرده و دستور قتل وی را خشایارشاه صادر می کند و مردخای جای وی را می گیرد. استر و مردخای هم پادشاه دستور قتل دشمنهای یهود رو در 3 روز می گیرند و در این سه روز 70 هزار ایرانی (مغ) قتل عام می شوند!<

این واقعه که در کتاب مقدس یهود نیز آمده جنایت هولناکی است که یهود هر سال آن را جشن میگیرد و با پوشیدن لباسهای شخصیت های این داستان این جنایتِ [داریوش] را طی نسل ها زنده نگه می دارد.

ده فرمان رهایی ایران

گفته میشود اگر ده فرمانی منطقی برای ایرانیها صادر شود، ایرانیان داخل و خارج کشور گرد آن جمع و هم پیمان میشوند. من پیشگام عهد انقلاب، پیشگام شده و چنین ده فرمانی را برای این امر مهم پیشنهاد می کنم: 1- جدایی دین از سیاست. 2- دموکراسی و انتخابات آزاد مجلس و ریاست جمهوری. 3- حفظ تمامیت ارضی ایران. 4- بر گزاری جشنهای ملی و حذف عناوین اغراق آمیز نظیر آیت الله و حجت الاسلام و ولی فقیه و حذف مرثیه خوانی. 5- آزادی احزاب سیاسی و مذاهب و آزادی روزنامه ها. 6- تأمین آزادیهای فردی و اجتماعی شهروندان. 7- طبیعی نمودن مقام ائمه شیعه و حذف تعطیلی های رسمی مربوط به فوت و ولادت ایشان در سطح کشور. 8- تأمین حد اقل زندگی و کار برای معاش مردم. 9- تفکیک قوای سه گانه و استقلال هر یک از آنها از همدیگر. 10- طرح و تصویب قانون اساسی مطابق قوانین مدرن بین المللی.

خطاب من محقق تاریخ اساطیری ایران به استاد بهرام مشیریِ شاهنامه دوست

شما را به سادگی می توان زبان عریان حقایق تاریخی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایرانیان به شمار آورد. در جامعه استبداد زده و عقب افتاده و دین زده ایران کارتان کاری است کارستان. اما در برنامه هایتان در کنار این اطلاع رسانی ها و افشاگریهای سیاسی و فرهنگی به بررسی و نقد صرفاً ادبی و اجتماعی شاهنامه نیز می پردازید که به نوبه خود خدمت فرهنگی بزرگی است ولی نقیصه بزرگی در این کار است و آن اینکه به کُنه تاریخ اساطیری ایران نمی پردازید. برای شما هم مثل دیگران دو تاریخ مدون ایران باستان و تاریخ اساطیری ایران باستان جدا از هم وجود دارند که اولی از جمله از کیاخسارو (هوخشتره) و آستیاگ و کوروش و دومی از جمله از کیخسرو و اژیدهاک و فریدون سخن می راند. بدون اینکه ارتباط آنها با هم مشخص شده باشد. شما را در عدم پیمودن این راه بی گدار گناهی نیست و جای نکوهشتان نمی باشد چه در حقیقت نظریات مختلف و متناقض ایرانشناسان داخلی و خارجی در باب مقابله و بررسی توأم تاریخ مدون ایران باستان و تاریخ اساطیری و ملی ایران باستان باعث یأس و دلسردی همگانی است؛ گرچه در نظریات هر کدام از این گروههای فکری خصوصاً در نحله هرتسفلد کما بیش حقایقی را می توان یافت. از این جا است که اطلاع رسانی شما هم از دوران اساطیری و حماسی ایران باستان سطحی و بیشتر به شاهنامه خوانی های صوری ختم میگردد. خلاصه کلام اینکه ما از نظر شناخت عمق تواریخ حماسی و اساطیری ایران نظیر موضوعات سیاسی و اجتماعی بسیار مهم و ضروری دموکراسی و سکولاریسم در جا می زنیم. جای بسی خوشوقتی بوده و هست که نگارنده این سطور از دوران تحصیلات ابتدایی به دنبال چاره مشکل تضاد و تناقض دو تاریخ مدون ایران باستان و تاریخ اساطیری و حماسی ایران و وحدت و یکدست نمودن آنان بودم که بعداً متوجه شدم نقطه گرهی تاریخ اساطیری ایران به زادگاه زرتشت پیامبر اوستا و شاهنامه، در شهرستان مراغه و پای کوه سهند بر میگردد همانجا که زادگاه و محل نشو و نمای خود این جانب نیز می باشد. لذا در یافتم که "یار در خانه و ما گرد جهان می گردیم". داستان نسبتاً درازی است که چگونه نگارنده مکان اماکن باستانی مربوط به این ناحیه در جنوب شرقی شهر مراغه یعنی گنج شچیکان (محل نگهداری اوستا در عهد ساسانیان، مسجد روستای چیکان)، کائین گبه (آتشکده شاهی آذرگشنسب قدیمی) و شهر جزنق (رغه، هروم، برزه و مارگیانه) را یک سال پیش از انقلاب به وزارت فرهنگ و هنر اطلاع دادم و در اردوی عمران ملی بندر عباس جواب و رسید آن را از معاون وزیر فرهنگ وقت دریافت نمودم. ولی وقوع انقلاب ادامه کار این گزارش را مختل کرد و گزارش 150 صفحه ای من تحت عنوان گزارش زادگاه زرتشت و تاریخ اساطیری ایران در سال 1359 نتوانست به علت تعطیلی دانشگاهها از نشریه دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز منتشر گردد. به مصداق گفته مهندس مهدی بازرگان "باران می خواستیم سیل در آمد". سر انجام تکمیلی همین گزارش زادگاه زرتشت و تاریخ اساطیری ایران سال 1369 در سوئد و سپس در ایران منتشر شد. حال ادامه این گزارش با گمانه زنی به تأثیر و تأثر فرهنگ اساطیری ایران به ملل دور و نزدیک ایران به 16 جلد رسیده است که پرداختن به بحثهای آنها در این مقال کوتاه نگنجد. در اینجا لّب مطلب اشاره شده را به اجمال بگویم و آن این است که سر رشته گره کور تاریخ اساطیری و حماسی ایران در شناسایی زمان و مکان زرتشت پیامبر اوستا و شاهنامه نهفته است. یعنی با دانستن آن می توان فهمید که تاریخ اساطیری و حماسی ایران از کدام دوره های تاریخی مشخص سخن میگویند. حال نگارنده بعد از سیر و سلوک راه چهل ساله تحقیق به صراحت و روشنی می توانم در این باب اظهار نظر قطعی نمایم. کسی که به طور جدّی و اساسی به دنبال پیدایی زادگاه زرتشت بر آمده است دکتر جیوانجی جمشید جی مودی از زرتشتیان هندی و انگلیسی است که گزارش زادبوم زرتشت وی در دو شماره در مجله بررسیهای تاریخی سالهای پیش از انقلاب توسط رشید شهمردان ترجمه و منتشر شده است. وی از گفتار کتب پهلوی و نوشته های مورخان و جغرافی نویسان اسلامی بدین نتیجه می رسد که زرتشت در اطراف کوه اسنونت (سهند) و دریاچه چئچست (ارومیه) یعنی شهرستان مراغه متولد شده است. نام شهری که در کتاب پهلوی شهرستانهای ایران در آن نواحی مکان تولد زرتشت به شمار رفته است آمُل (یعنی محل نگهداری دامها و ستوران) است که این ترجمه پهلوی نام عربی شهر مراغه (محل استراحت ستوران) می باشد. ولی جی مودی با توجه به اینکه حرف "ی" و "ل" در پهلوی علامت یکسانی دارند آن را آموی خوانده و در مطابقت کوه اسنونت با سهند تردید نموده و با استناد به احمد بن یعقوبی برای پیدایی زادگاه زرتشت به سوی شهر ارومیه روان میگردد. به نظر میرسد اشتباه خبر احمد بن یعقوبی و به تبعیت از آن از اشتباه جی مودی از آنجا عاید شده است که شهر باستانی بزرگی که در جوار قصبه مراغه (آمُل) قرار داشته است یعنی جزنق (برزه، رغه) از جمله به نام هروم خوانده میشده است که مزدوج نام برزه بوده است و همین نام هروم به سادگی می توانست با نام ارومیه مشتبه گردد. شهر برزه- هروم مطابق روایات ملی محل دستگیری افراسیاب (مادیای اسکیتی) توسط هوم عابد (سپیتمه جمشید، پدر سپیتاک زرتشت) بوده است. مطابق کتب پهلوی روستای زادگاهی زرتشت در پیچ رود دارجه (مغانجیق)، شاخه رود دائیتی (موردی چای مراغه) قرار گرفته بوده است و اکنون در این محل روستایی به نام مغانجیق یعنی جایگاه مغان واقع است. از سوی دیگر مطابق منابع کهن ایرانی و یونانی مکان فرمانروایی زرتشت علاوه بر رغۀ زرتشتی (جزنق، مارگیانه) بلخ شایگان نیز به شمار رفته است و این دو سند تاریخی راهی را برای ما می گشاید که از آن میان بتوانیم زرتشت سپیتمان تاریخی را شناسایی کنیم. و این در تاریخ مطابق سپیتاک پسر سپیتمه است چه مطابق گفته کتسیاس- خارس میتیلنی کوروش سوم (فریدون= هخامنشی) بعد از دستگیری و حذف آستیاگ، داماد و ولیعهد وی سپیتمه مغ (=سپیتمه جمشید) را نیز به قتل رساند ولی همسر وی آمی تیدا (آمیتیس، دختر آستیاگ) را به عنوان ملکه همسر یا مادر به دربار خود برد و دو پسر وی به نامهای مگابرن ویشتاسپ و سپیتاک زریادر را به عنوان پسر خواندگان و برادر خواندگان خویش بر گزید و ایشان را از فرمانروایی ولایات ماد سفلی و ارمنستان و آذربایجان و اران معزول و به ترتیب به حکومت نواحی گرگان و دربیکان بلخ (دریها) بر گماشت. از اینجا نتیجه میگیریم که سپیتاک (فرد سفید اندام) ملقب به زریادر (دارای تن زرین، زریر شاهنامه) پسر سپیتمه که ابتدا در آذربایجان و بعد در بلخ و حوالی آن حکومت نموده است همان زرتشت (زرت- ائشت= دارای کالبد زرین) از خاندان سپیتمه است. معلوم میشود سپیتاک زریادر و پدرش سپیتمه جمشید به جهت محبوبیت مردمی شان در تاریخ اساطیری ملی ایران دارای القاب و عناوین متعددی شده اند که هر کدامیک از این القاب در روایات ملی به صورت نام فرد تاریخی- اساطیری مستقلی در آمده اند و این امر باعث پیچیدگی و اشکال در درک حقایق و وقایع تاریخی مربوط بدیشان میگردد. ولی نکات اشتراک اساسی مهم این شخصیتهای اساطیری این همانی آنان را در خبرهای تاریخی کتسیاس، خارس میتیلنی، هرودوت و روایات ملی ایران به وضوح آشکار می سازد. سپیتاک زریادر علاوه بر عناوین زرتشت و گوتمه بودای بلخ (سرود دان دانای بلخی) در تاریخ بیشتر تحت نام گائوماته بردیه (سرود دینی دان تنومند) و سپنداته (اسفندیار) معروف گردیده است. وی در لقب بردیه (تنومند) با پسر کوچک کوروش یعنی وه یزداته بردیه مشترک بوده است. این هر دو تن در جریان کودتای داریوش پسر ویشتاسپ هخامنشی به قتل رسیدند. موضوع فوق الذکر اساس و سررشته همان کلاف نه چندان سر در گم تاریخ اساطیری و حماسی ایران است چه خود سپیتمه مطابق همان هوم عابد، گودرزکشوادگان (مؤبد شیواسخن) و جمشید (شاه مؤبد) تاریخی اوستا و شاهنامه است. بر این اساس کیانیان اوستا و شاهنامه یعنی کی قباد، کی اپیوه، کی کاووس، فرود-سیاوش، کیخسرو و آژیدهاک به ترتیب معادل پادشاهان مادی دایائوکو، اوپیته، خشثریتی، کی آخسارو (هوخشثره) و آستیاگ می گردند. هرودوت همین خاندان مادی- کیانی را تحت عنوان فرتریان یعنی خاندان حکومتی پیشین می نامد که در نقطه مقابل نام نوذریان (خاندان حکومتی جدید) می باشد که در اوستا و شاهنامه نام شاخه خاندان کوروش سوم (فریدون=هخامنشی) می باشد. در اوستا از خود کوروش در مقام پدر زن گائوماته زرتشت تحت عنوان فرشوشتر یعنی شهریار جوان یاد شده است. در اوستا از خاندان نوذری نامهای توس نوذری و برادرش گستهم نوذری و هوتوس نوذری یاد گردیده است که به ترتیب کوروش دوم و برادرش آریارمن و آتوسا (دختر کوروش سوم و همسر گائوماته بردیه) منظور می باشند. جالب است که در کوروشنامه گزنفون، کوروش دوم به صراحت سردار محبوب کی آخسارو (کیخسرو) معرفی شده است. در مجموع معلوم میشود که حماسه ملی کیانیان اوستا و شاهنامه پیروزیهای بسیار شیرین ایرانیان مادی، آماردی و پارسی در مقابل آشوریان (دیوان) و سکاها (تورانیان) می باشد.