جمعه، دی ۲۹، ۱۳۹۶

آیا کلمۀ مکان عربی کلمۀ مَه-کان (محل بزرگ) فارسی را در خود حل نکرده است؟

آیا کلمۀ مکان عربی کلمۀ مَه-کان (محل بزرگ) فارسی را در خود حل نکرده است؟ کلمۀ مکان بدین صورت در قرآن نیامده است. کلمات عربی مربوطه در قرآن کَون (هستی) و مَکن (قدرت و اقتدار) است. می توان تصور کرد کلمۀ مکان را که از کَون ساخته اند واژۀ مَه-کان فارسی را در خود حل کرده است. چون واژۀ مکان/مگان در نامهای جغرافیایی تاکلامکان (صحرای بزرگ فریب دهنده) و دیلمگان (مکان مرکزی بزرگ یا مکان مرکزی ایزد ماه) بدین معنی ایرانی آن محل بزرگ به نظر می رسند:
तकिल adj. takila fraudulent. maha * = 1 mfn. great, mighty, strong, abundant. ख n. kha (%{khan}), cave; fountain, field.
در پهلوی مَه در ترکیب مَهیست (مَه-ایشت، بزرگترین) و کان (مکان) در ترکیب آتروپاتکان آمده است. لغت نامه های پهلوی نه تنها ترکیب آنها بلکه خود آنها را هم مستقلاً نیاورده اند. در سنسکریت هم صورت مَه تنها در ترکیبات به کار رفته است.
کسروی در کاروند صفحه 298 در این مورد می گوید: "کان: ظاهر آن است که کان عوض شده از گان باشد زیرا عوض شدن ک و گ به یکدیگر در پارسی معروف است و مثلهای فراوان دارد. ولی می توان آن را کلمۀ جداگانه هم پنداشت و در این صورت نیز کان که در لغت به تنهایی به کار می رود به معنی یک گونه جایگاه است، زیرا که "کان زر" که می گوئیم خود به معنی جایگاه زر است- یا جایی که زر در آنجا انبوه و فراوان باشد- از این رو کان را در آخر نامهای آبادی نیز به آسانی می توان به معنی جایگاه گرفت".
من تصور میکنم این کان فارسی همان کهان khan سنسکریت به معانی غار و چشمه و شهر و میدان و دشت است. این کلمه از سوی دیگر مأخذ واژۀ خانه نیز به نظر می رسد.

هیچ نظری موجود نیست: