azərilər, əsasən həmən utilər (aranilər/əraniler) dir

Bir Araşdırma və Tədqiqat Aran adı haqinda və onun Məşhur Də Də Qurqud və Koroğlu mifologiyalərində

Aranin (əranin) müxtəlif adlari yəni Aran (ar - an kürd dili və skif dilində Odlar yurdu dimək), Ardan (”ar – dan” kürd və fars dillərində, Odlar yurdu), Utya (Odlar yurdu turkcə), Alwan (=Albaniya, ”alav – van/an”, Farsca, yanğı yurdu), Agvan (Odlar yurdu kürd və skifcə və Sanskritcə). İran eski Pəhləvi kitabi ”Iran şəhərestanlarinda” gələn Aranin adi yəni Atorpatkan şəhərestani (müqəddəs odlar yurdun velayəti), hər alti adin hamisi, müqəddəs ocagin otini sevən ailələr mənasina gəlmişlər. Strabona görə sakalər (skiflər) Madlar dövründən Aranda yerləşmişlər. Herodot skiflər haqqında dimiş ki skiflər birimci mərtəbədə od ilahəsi Tabiti-ni (parlag-i) ibadət edələr.

"Azərbaycanda Azəri dilində hələdə ziyarətgahlara ocag sölənir. Öyleyse Azəri dili utilərin (aranlarin) adnin farsca tərcomanidor. Aran Sakalərinin böyük və mühüm bir qrupi və hissəsi uti turkləri olmuşlar. Yagot Həməvi Azəri dilinə (Strabon-on xəbərindəki Uti dilinə, Azəri türkcəsinə, aran dilinə) görə söləmiş "özlərindən başka bir adam azəri dilini anlamaz (yəni, onların irani qonşuları bu dili anlamazlar)." Üstünlük Əli bin Hüseyn əl-Məsudi söləmiş Azərbaycan tərəfinidə üç müxtəlif dil vardir: Azəri və pahləvi və dəri (farsi). . Əhməd Kəsrəvi yanlişliqla Azəri dilini həmən pahləvi dili anlamiş. əmma Əli bin Hüseyn əl-Məsudi onlari dəri elə üç müxtəlif dil bilmiş. Əhməd Kəsrəvi Azəri dilinin adini Azərbaycan (Atropatkan) anlamina bilmiş, əmma Azəri dili Uti (Arani, Agvani və Alvani)nin farsca tərcümanidor. Utilərin (Azərilərin) başka bira adi Bayatlar (bəyləri müqəddəs od /ut olanlar) olmuş. Bu Bayatlardan Də Də Qurqud kitabi bizə yadigar galmiş. Də Də Qurqud adi vahşi hayvalar də də si (vahşi hayvalari koruyan) mənasina gəlmiş. Bu ad Alanlarin əvesti (vahşi hayvalari koruyan tanrisi) adinan alinmiş. əsasən Bayatlar əvesti adini əvesta (Zərtoştin kitbi) yerinə gətorob və onu Azəricə Də Də Qurqud tərcüman edmişlər. Buna göra Də Də Qurqud kitbinda gələn adlarin çoxi əvesta kitbinda gələn adlarin tərcümanidor:

Iç Oğuz və Diş Oğuz həmən Madlar (ortadakilar) və parslar (yandakilar) dir. Ghazan Xan (Keixosro, kuaksar), Iç Öğuzin böyük hökmdarı (Mad hökmdarı) dir, Şoklo mələk (kral cinayətkar, ikinci Əfrasiyab / Madyaye skiti) Ghazankhanin düşməni dir. Basat (atları çox=Frasp) həmən Işpakai (Fraspa, birinci Əfrasiyab) dir ki Təpə gözi yəni ikimci Sarqon, məşhur Asur kralini /Avestadəki Zayinigoni ki onon gözündə zəhər varmiş və İraqdən gəlmiş, qalai Kolomyandə (Təxte Süleymandə) öldurmiş. Qaziliq Qoja və oğlu Bəg Yegenək (xanlari yendirən) həmən Sritə / Zal və oğlu Garşasp/ Rüstəm dir. Dirsə xan (xane Pars = uzaq yerin xani) Çish II və oğlu Syrus II nin əvəzinə dir. Bayindirxan (Syrus III/ Fereidon), Iç Oğuzon (=Madin) və Diş Oğuzon (Parsin) xanidir və atası Gam xan həmən Cambyses II dir. Karacik çoban (döyüşçülər torpaqin çobani, Syrus II) və qardaşı Qaban Gocu (böyük güclu, Gostahm/ Aryaramnə) dir. Boğac xan camışi məğlub edən üçüncü Syrus (vəhşi qoç, camış minən Fereidon) dir. Orozxan (Əlahəzrət, murad Astyages ya Darius, Bərdiyə / Zərdüşton qateli və Diş Oğuzin= Parsin hökmdarı), ki Uzun məsafət öz ata-baba torpaqlarından sürgün edilən Bamsi Beirək (Ağ bədənli) həmən Gaomatə Bərdiyə (Zəryader, Zərdüşt) dir. Bu uçomci syrusin oğoluğo və kürəkəni olmuş. O Syrus tərəfindən Bəlxə sürgün edilmiş dir. Geri gələnən sonra Darius tərəfindən öldrulmiş dir. Bamsi Beirəkin atasi Bəy Bora (Al-rənkli bəy) həmən Spitəmə cəmşid Mad hökmdarı Astyagin kürəkəni və vəliəhdi olmuş. Imran (gürcülərin Amirani, İmran = ölumsiz) Bəgil oğlu həmən əbədi gunəş tanrisi Mithra dir.

Koroğlu mifologiyasinin köki

Babək Khoramdin (ki Onun əsl adı Həsən edi) Tanbor çalmış və əsgərləri üçün Koro (Syrus) və Ərdəşir Babakan haqqında epik mahnılar ifa edərmiş. Özini olarin adina Koro-oğlu və Babək təxəllus etmiş. Bu iki tarixi hökmdarlərin epikləri Babək Khoramdin zamaninda çox məşhur olmuşdor: Ketesias deyir ki ”Kadosiali (Aranli və Gilanli) Koro[ş] (syrus) ki Oybarin (mehtərin) ya Atradatin (otdan yaranmişin, əlowin) oğlu idi”. Bu şəxs Koroi (syrusi) Madin əlihinə inqilab etməke təşviq edən kişidi. Bu mif Koroğlunin qiyam ilə çox oxşari var. Biz bilirik ki Koroğlu özünü goçaq oğlu goç (Koro[ş]-oğlu koro[ş]) ünvanlamişdir. Digər mifdən Koroğlo və Negar mifi çox Ərdəşir Babakan və Golnar nağılna bəzəri var. Koroğlunin çanli beli (çəmli dağ beli) həmən Babək qalası (Bəz) dir. Abudolaf və Yaqut Bəzi (Pazi, qorunan dağ qalasini) buludlu və dumanlı (çəmli) tosif edmişlər.

Babəkin Bəz qalası (çəmli bel)