معنی لُر و لُهر

آرتور کریستن سن در کتاب مزداپرستی در ایران قدیم در رابطه با ایزدی اوستایی به نام درواسپَ (ایزد سالم کننده اسبان) که نامش در سکۀ کانیشکا به صورت لُراسپو آمده است میگوید: "اَئورل اشتاین و در کتاب خود به نام خدایان زرتشتی در سکه های هندوسکایی، نام خدای ریش دار این سکه را که در کنار خود اسبی دارد همان لُهراسپ میداند که صورت اوستایی آن اَئوروَت اسپَ (تیز و نیرومند و سرمست و رسا کننده اسبان) است. اما اشتقاق کلمۀ لُرواسپ/لُهراسپ از اَئوروَت اسپ که صورت پهلوی آن رور اسپ یا لور اسپ است، بسیار بعید است."

در اینجا لور (لُر، لُهر) به معنی سالم نگهدارنده (مأخوذ از دروای اوستایی= سالم کننده؟) که خود به صورت rora در سانسکریت به معنی مؤثر و کاری و سالم کننده اعضاء است، نشانگر آن است که نام ایزد لُراسپو نه چنانکه اَئورل اشتاین تصور میکند متعلق به اپم نپات (ایزد ناف آبها) بلکه متعلق به ایزد شراب مقدس هوم (هئو-اَمه= نیرو دهنده) است. چه در واقع نام دارو هم نه برگرفته از دائورو (گیاه) بلکه مأخوذ از درو (درست کردن و سلامتی بخشیدن) است. در رابطه با لُرواسپ/لُهراسپ گفتنی است که آن سوای نام ایزد تندرستی بخشنده اسبان، عنوان فرمانروایی بوده است در آذربایجان در عهد کیاخسار (کیخسرو) که در دستگیری مادیای اسکیتی (افراسیاب تورانی) در سمت بین کوه سهند و دریاچه ارومیه نقش داشته و در شاهنامه به عنوان جانشین کیخسرو آمده است که در واقع به داماد و ولیعهدی آستیاگ (آژدهاک) بر گزیده شده بود و در اساطیر ملی در این رابطه وی بیشتر جمشید صاحب جام می (سوورا) در سمت کوههای سبلان (هوکر) و سهند (اسنوند) معرفی شده است. کتسیاس نام اصلی وی را سپیتمه (سپیت-امه= دارای نیروی مقدس) آورده و نام پسران وی و نوادگان دختری آستیاگ را مگابرن (درنده نترس، ببر، تیگران) و سپیتاک (مقدس) آورده است که همان ویشتاسپ کیانی (سگ وحشی، ببر) و زریادر (نگهبان سرودهای دینی کهن) فرمانروایان ارمنستان و آذربایجان در خبر خارس میتیلنی رئیس تشریفات دربار اسکندر در ایران هستند. هرتسفلد این سپیتاک/زریادر را که بعد در عهد پدرخوانده اش کوروش به فرمانروای دربیکان سمت بلخ و نظارت امور هندوستان بر گزیده شد، همان زرتشت سپیتمان می داند.

پس در مجموع نام لُر به معنی تندرستی بخش نام ایزد و الهه شراب انگور مقدس کاسیان (نیاکان لُران) یعنی کاشّو و کاسیتو بوده است. جالب است که نام کلهُر هم به صورت لُری "که لُهر" به معنی گرامی دارنده ایزد و الهه تندرستی بخش (ایزد شراب هوم، کاشّو/کاسیتو) است. نام کهن مرافی های این نواحی نیز که با لُران قابل تطبیق است، به معنی دارندگان نوشیدنی شور عشق، یاد آور لول=لور در معنی دارندگان نوشابه سرمست کننده و نیرومند است. لذا به نظر می رسد اصطلاح اساطیری منگ گشتاسبی (مخلوط می و هوم) در واقع منگ لُهراسبی بوده است که از نام پدر بر روی پسر رفته است. بنا به علی مظاهری نویسنده جاده ابریشم ریواس یا همان منگ را در افغانستان همان هوم می دانسته اند.