نام و نشان مناطق کهنی در کردستان

در نزهة القلوب حمدالله مستوفی از شهرهای خفتیان (هَودیان سمت رواندوز) ، دربند تاج خاتون (سرپل خاتون بتلیس)، دربند زنگی (نزدیکی قصبه مرزی دروله بانه) ، دزبیل (بیله ور سمت کامیاران) ، دینور (در شرق کرمانشاه) ، سلطان آبادچمچمال (در سمت سلیمانیه) ، شهرزور (حلبچه در سمت سلیمانیه) در سوی کرمانشاه یاد شده است.موساسیر (آردینی) همان شهر رواندوز کردستان عراق استدر متن آشوری سنگ نبشته کله شین موساسیر (محل ذوب فلز) به جای نام اورارتویی آردینی است که آنرا به درستی با رواندوز (محل روان کردن مادۀ مذاب) مطابقت داده اند.

معنی نامهای شهر بتلیس (بدلیس)، آمِد، درسیم و موش و کرکوک

احتمال دارد در آن سمت نام شهر دیاربکر (منطقۀ مس) از ترجمۀ نام قدیمی آن آمِد (در معنی دارای مِس فراوان) بدست آمده باشد. نام ناحیۀ درسیم به معنی دارای دروازۀ نقره ای و نام منطقۀ موش در سنسکریت به معنی دارای کورۀ ذوب فلز است.نام ایرانی/ارمنی شهر بتلیس/بدلیس یعنی باغیس (بغ-ایس) به معنی محل پرستش خدا است. هیئت آرامی نام شهر بدلیس به صورت بیت دلیلو-ایس هم معنی محل پرستشگاه را می دهد.

نامهای مختلف کرکوک یعنی آراپخا و کرکوک و گرمکانِ (محل چشمۀ مادۀ گرم کنندۀ) آن جملگی اشاره به مخازن نفت و قیر کرکوک دارند. پس از سرنگونی دولت آشور، منطقهٔ پیرامون کرکوک به نام «کورکورا» معروف شد. گفته میشود این نام به نام بابا گُرگُر که امروزه نام چاه‌های نفت کرکوک است، در پیوند است.معنی نام دهوکاز آنجایی که نام شهر دهوک کردستان در منابع آسوری به شکل نوهَدرا (جایگاه فرمانروا) آمده است؛ لذا شکل اصلی نام دهوک در اساس دِهوکَ (جایگاه فرمانروا) است.