محل کوههای اسپروز و هاشمار

در شاهنامه و بندهش از کوهی به نام اسپروز (اسپروچ، کوه مردم دارای سگان باشکوه) اسم برده شده است که یادآور کیش سگپرستی مردم مازندران و گیلان در عهد باستان و عنوان مردم سگسار (سگپرست= کادوسیان گیلان) است. فردوسی مکان این کوه را در نبرد رستم و کیکاوس با هاماوران (دشمنان آشوری مهاجم به شهر آمل مازندران) در سمت مازندران نشان میدهد. در بندهش مکان کوه اسپروچ (اسپروز) در میان کوههای کوهستان البرز نشان داده شده و اضافه شده است آن در بالای ناحیه ای به نام چینستان است. بنابراین معمای مسئله همین چینستان است. این نام می تواند ترجمه نام باستانی قزوین یعنی گیزین کسی (گیزین کاس= محل گیزین) باشد چه جزء "چین" (انتخاب کردن و گزیدن) در بندهش می تواند ترجمۀ کلمۀ "گیزین" بوده و "اِستان" ترجمه کِسی (کاس، کثَ) بوده باشد. بنابراین کوه اسپروز مورد نظر همان کوه مرتفع تخت سلیمان از رشته کوه البرز است.

در باب هاشمار گفتنی است که کتیبه ای آشوری در نواحی شرقی ولایت زاموا (سرزمین زمستانی) از کوهی به نام هاشمار (به اکدی یعنی شاهین) اسم می برد که نظر به موقعیت زاموا در نواحی بین جنوب آذربایجان و شمال کردستان باید همان کوه سپهسالار در غرب منطقه زنجان بوده باشد.