ریشه نام پیشی (گربه) و پُش (به نظر من همان شانه به سر)

در مورد پیشی (پیشیک آذری) گفتنی است که در سانسکریت کلمه ای به صورت پِشه peṡa به معنی زینت و آرایش و پاک کردن می تواند ریشه نام پیشی و هیئات دیگر آن باشد. چه گربه، این حیوان تمیز را غالبا در حال آرایش خویش با لیس زدنهایشان می بینیم. در زبان اتیمولوژی انگلیسی پوسی به معنی گربه را غیر مستقیم کُرک دار گرفته و آن را با واژه پیشی ایران و افغانستان مربوط دانسته اند (این مفهوم برای پَس کُردی و بلوچی به معنی گوسفند مناسب به نظر می آید). لابد کلمۀ پهلوی پشم هم در واقع پش-مو یا پش-م بوده است یعنی موی گوسفند یا مربوط به گوسفند. اما پوسی به صورت پوس در زبانهای اروپای غربی (لاتین، ژرمن و سلت) به معانی صورت و بوسه و دهان آمده که یادآور همان آرایش کرده یا آرایش [با لیسیدنِ] گربه در سانسکریت و سکایی هستند. در فرهنگ انگلیسی اوربان، خود واژۀ پیشی به معنی زیبا آمده است.

اما در مورد پُش باید گفت نظر به اینکه فرهنگ برهان قاطع پُش را به معنی بوف گرفته است، لذا از اینجا محققان پُش اهورایی بندهش را با بوف اهریمنی بندهش یکی گرفته اند. ولی در واقع از پُش، نه بوف بلکه شانه بسر (هدهد) منظور بوده است. چون واژۀ اوستایی پوسَ به معنی تاج و کلمه سانسکریتی پَشَ (رشته) و واژۀ فارسی فَش (کاکل اسب) می توانند اشاره به کاکل شانه بسر باشند. به علاوه در کتب پهلوی شانه به سر تحت نام کوف (دارای شانه) با بوف مشتبه گردیده است. «اورمزد بر افزونی، مرغی بیافریده است که او را اشوزُشت (دوستدار پاکی) خوانند و بهمن مرغ نیز خوانند، کوف نیز خوانند؛ ناخن خورد.» (صد در نثر، در چهاردهم). به احتمال زیاد صورت اصلی نام مرغ اَشوزُشت در واقع وُشوزوشتَ (یعنی دارای کاکل زیبا) بوده است که معنی دارای کلام زیبا نیز از آن مستفاد میشده است.

می دانیم در قرآن و روایات قرآنی و نزد عارفان نیز هدهد (=مرغ پر سر و صدا، شانه به سر) پرندۀ اهورایی و عاقل به شمار رفته است. در عهد کودکی ما در آذربایجان نوک زدن شانه به سر بر زمین را به نشانه تعیین محل مقبره یوسف نبی می گرفتند.

مژده ای دل که دگر باد صبا بازآمد

هدهد خوش خبر از طرف سبا بازآمد

برکش ای مرغ سحر نغمه داوودی باز

که سلیمان گل از باد هوا بازآمد

اکنون به نظر دیگری در این باب رسیده ام:واژۀ شوغذ (جغد) را میشود به معنی "پنهان شونده [از مقابل نور]" گرفت. همای سعادت که بوف بسیار زیبایی است؛ روزها در میان تخته سنگهای کوهستان پنهان میشود. لابد همین نوع بوف بوده است که به مرغ بهمن (اشوزوشت) معروف بوده است.