مطابقت سنت شام آخر مسیحیان با میزد مهرپرستان

به نظر می رسد واژۀ میزَد در آیین مهری به دو معنی گرفته میشده است. یعنی از سویی به شکل میثَ-اَد معنی شام خوردن ایزد میانجی عهد و پیمان میثره را می داده است:

मित adj. mita moderate, आहार m. AhAra diet, मिताहार m. mitAhAra moderate food, अत्ति verb 2 atti {ad} eat

از سوی دیگربا توجه به اینکه کلمۀ زرتشتی زَور (میزد) در اساس معادل سورَ سنسکریتی یعنی شراب نیرو دهنده به نظر می رسد، لذا میزَد به معنی خوردن مِی تندرستی بخش (مَذو-اَد اوستایی) هم گرفته شده است.

.सुरा f. surA wine, मद m. mad[h]a drunkenness, अत्ति verb 2 atti {ad} eat

میزد: چیزخوردنی که درمراسم مذهبی برخوان نهند، مجلس شراب وبزم ومهمانی (اسم): ۱ - (زردشتی) نذر و تقدیمی غیر مایع و فدیه چیزی خوردنی در مقابل نذر مایع و آشامیدنی (زور). ۲ - مجلس بزم و عشرت: ای به میزد اندرون هزار فریدون ای به نبرد اندرون هزار تهمتن. (فرخی).

زَور در اوستایی به شکل زئوثره آمده که در سنسکریت به معنی دارای انرژی حیاتی است:

.शोष m. zoSa vital energy, -ra (possessive sign)

از آنجا که ایزد میثره در خبر دیوید ساسونی ارمنی به صورت جوان غول پیکر معرفی شده است لذا عناوین ایسا/ایشا isha (به لغت سنسکریت یعنی سرور= اهورا)، مَسیه masih (به اوستایی معنی دارنده بزرگی) در نزد ایرانیان به اهوره میثره تعلق داشته است.

عشای رَبّانی یا شام خداوند یا آیین سپاسگزاری یکی از هفت‌آیین مقدس (هفت‌راز، به تقلید دگرگون شده از رازهای هفتگانه مهری رومیان) است که تقریباً در تمام فرقه‌های مسیحیت به انجام می‌رسد. به آن تقسیم مقدس HolyCommunion، راز محراب the Sacrament of the Altar ، راز خجستهBlessed Sacrament هم گفته شده‌است.

"مراسم شام آخر عیسی برگفته از شام آخر میترا است

در آیین کهن میترایی ایران هنگامی که میترا گاو را کشته و وظیفه اش را به انجام رسانیده و توفیق می یابد در یک مجلس بزم و انس شام آخر را با یاران خود که خوراک و شراب نمادین است را میخورند و می نوشند و سپس میترا به آسمان عروج میکند..... این سفره میترا " میزَد " نام دارد به معنای خوراک مقدس...

همچنین میبینیم که همین سفره آخر ایزد مهر با یاران و پیروان خویش توسط متولیان کلیسا و مسیحیان اقتباس شده و با عنوان " شام آخر عیسی با حواریون " در آیین مسیحیت پدیدار گشته است...

تصویر این جستار در قسمت بالا سنگ نگاره سفره آخر میترا (میزد ) با یاران خویش را یافت شده در مهرابه مهردینان در کنجیک بوسنی، و در قسمت پایین تابلوی شام آخر عیسی و حواریون اثر لئوناردو داوینچی را نشان میدهد." (از افتخار روحی فر)

در مورد مطابقت و مشابهت مسیحیت با مهرپرستی گفته میشود: باور سنتی مبنی بر ارتباط دو آیین مسیحیت و میترایسم تا پیش از شروع میتراپژوهی معاصر بر احکام مجادله ‌آمیز پدران کلیسا استوار بوده‌است. از هنگام متهم نمودن پیروان میترایسم به تقلید اهریمنی از مسیحیان توسط ژوستین در اواسط قرن دوم میلادی، این دو آئین به عنوان دو رقیب در معارضه و ستیز به هدف حکومت بر دنیای مغرب زمین، شناخته می‌شدند چنان‌که ارنست رنان در کتاب «مبدا مسیحیت» خود به سال ۱۸۸۲ میلادی عنوان داشت: «اگر واقعه مهلکی سد راه پیشرفت مسیحیت می‌گردید، دنیا میترایی می‌بود.» با این‌حال دانش اندکی تا به آن سال در خصوص میترائیسم وجود داشت. در اواخر قرن نوزدهم میلادی فرانتس کومون باستان‌شناس و واژه‌شناس مشهور بلژیکی، طی اکتشافات و تحقیقات بسیار در سوریه و ترکیه، موفق به کشف نقش و نگارها و کتیبه‌هایی در بناهای تاریخی این مناطق گردید و با تکیه بر آن‌ها شباهت‌های بسیار میترایسم در غرب و آیین مزدیسنا در ایران باستان را در کتابش در اوایل سده بیستم مطرح نمود و به پدر پژوهش مدرن میترایسم شهرت یافت. بعدها پس از اکتشافات بسیار دیگر در سرزمین‌های متعلق به روم باستان با استفاده از تکنیک‌های حفاری و بازسازی مدرن در قرن بیستم، فرانتس کومون در سال ۱۹۵۴ رم پایتخت روم باستان را به خاطر اکتشافات فراوان آثار میترایی و مهرابه‌ها، در محوطه داخل و اطراف شهر، پایتخت میترایسم نامید و انبوه این اکتشافات، بر اهمیت درک رابطه آیین میترایسم و مسیحیت افزود.

میترایسم و مسیحیت همانندی‌های بسیاری داشته ‌اند. تاویل و تفسیر کومون و محققان هم عقیده او از این شباهت‌ها این است که هر دو آیین میترایی و مسیحیت با خاستگاهی شرقی به هدف استیلای فرهنگی و حکومت بر جهانی پهناور، به ستیز و رقابت با یکدیگر پرداخته و در در طول چهار قرن نبرد با وجود شکست میترایسم در برابر مسیحیت، این آیین و دیگر آیین‌های رازآمیز مغلوب، خصوصاً آدونیس پرستی (پرستش سرور، تموز)- آدونیسی (سروری) که به همراه پدر و مادرش تئی یاس (خدا)، میرا (بانوی سرور و مقدس) اسطوره پیدایی و فرار مشابهی با سرور عیسی مسیح و مادرش ماریا (مریم) دارد- تمام رمق و شکل و اندیشه و چارچوب نمادها و رموز خود را به مسیحیت واگذار کردند.

برخی از این شباهت‌ها طبق نظریات او و دیگر میتراپژوهان هم‌عقیده او بدین‌سان می‌باشند: تثلیث در هر دو آیین وجود دارد. آیین‌های میترایی به‌ طور مخفیانه و در سرداب‌ها تشکیل می‌شد و مهرابه‌ها نیز به شکل غار بنا شده و در آن دخمه‌ها مراسم اسرارآمیز آیین، برگزار می‌گردید. مراسم تطهیر و غسل تعمید نیز در هر دو مذهب مشترک بوده. افروختن شمع در کلیساها، نواختن ناقوس، وجود حوضچه آب مقدس در ورودی کلیساها و سرود دسته‌جمعی به همراه نواختن موسیقی از شباهت‌های مراسم میتراییسم و مسیحیت هستند. مراسم شام آخر (عشاء ربانی یا اوکاریست) و صرف نان و شراب در دو آیین مشترک است؛ دوازده مقام میترایی و دوازده فلک یاور میترا به حواریون دوازده‌گانه عیسی تغییر یافتند. روز یکشنبه (مهرشید در فارسی) به نام روز خورشید -چنانکه از نام آن پیداست- روز ویژه مهرپرستان بود که در مسیحیت نیز به همین شکل است؛ رهبانیت و ریاضت در آیین میترا وجود داشت و به مسیحیت نیز راه یافت. مسیح و مهر هر دو در رستاخیز ظهور نموده و اعمال انسان‌ها را داوری می‌کنند؛ اعتقاد به روح، جاودانگی و قیامت از موارد مشترک بوده، همانگونه که مهر میانجی میان خداوند و بشر است، مسیح نیز واسطه خدا و انسان است؛ گفته می‌شود نشان هلال ماه بالای هفت شاخه شمعدان در برخی از کلیساها موید این نظر است، از آن‌رو که ماه در آیین میترا نقش نمادین مهمی دارد؛ مقام هفتم از آیین میترا مقام پدر پدران است که به دین مسیح راه یافته و کشیشان پدران مقدس و پاپ پدر پدران نام گرفتند. مهر در برج حمل، بره به دوش دارد و عیسی نیز بره ‌ای در آغوشش گرفته‌است. سرانجام روز تولد مهر یا «خورشید شکست‌ ناپذیر» همان روز انقلاب زمستانی در روم، ۲۵ دسامبر بود که در سده چهارم میلادی روز میلاد مسیح تعیین شده و به عید کریسمس شهرت یافت.