نظری به جغرافیای تاریخی رودهای اَترک و سفید رود

محمد مهدی جوکار: درباره دربیکس از قضا موسی خورانی نیز اشاره ای به آن در کتاب جغرافیای خود دارد: «اين ناحيه جائى است كه من آن را اتصال «مرو» و «مرورود» تلقى مىكنم كه در آن اقوام «استوانى» و نيز رودخانه «ماكسيرا» (ماخير) (Maxir) و نيز شهرى به همين نام قرار دارد و عملا تا منطقه رودخانه «خرينداس» (Charindas) كه استان هيركان را تشكيل مىدهد يعنى جائى كه شاخه دوم كوه «آرگون» (Argon) قرار دارد، گسترش يافته است.

ناحيه جنوبى آن به سرزمين ماد مرتبط میشود كه از رود «خرينداس» آغاز شده است و به محدوده غربى، يعنى محل اقامت اقوامى كه «مادهاى غير ايرانى» (آريايى) نام دارند، میرسد و در حوضه مصب رود «سرارور»(Sararor) كه شهر «دربيكه» (Derbikes) نيز در آنجاست، پايان میيابد.

جواد مفرد کهلان: نام ستراکرت (استرآباد= شهر نیرومند، شهر گرگان کنونی) در ایرانشهر مارکوارت بر اساس جغرافیای بطلمیوس- خورنی، دربیکه آمده است که به شکل درو-ایکه drvo-ikeبه همان معنی شهر نیرومند و پایدار و استوار است. نام رودخانه این شهر سرارور ( به معنی با پیچ و تاب جاری شونده = رود گرگان)آمده است. ماکسیرا (ماخیر، پر ثروت) با شهرک قره ماخیر گرگان و رود خرینداس (سخت نیرومند باشنده) با رود اترک (آو-تورَ-ک= آب توانا) و کوه آرگون (کوه آتشین رنگ) با قره بایرکوه (در هیئت خارا-بورکوه) مطابقت دارند.

جایی که موسی خورنی در جغرافیای خود از قومی به نام "[د]روبیو" ["د"ِ داخل کروشه با توجه به شکل درپسیانی بطلمیوس] و شهرهای آسپاتوتا (آسپاباتی بطلمیوس، "[اَ]شومان= محل نگهداری اسب) و اوکسیا (وخش) و دیوابا (دانابای بطلمیوس، نگهدارنده آب= پل سنگی) نام برده است، در نقشه های بطلمیوسی با ناحیۀ "درِپ-سیانی" (درِپ شیانی= محل درِپ ها/ دروپیکها/ دربیکها) نشان داده شده و با شهرهای اوکسیا (وخش) و متروپلیس (شهر مادر، منظور ویشگرد= دارای دژهای فراوان، دژ انبُه= دوشنبه) مشخص شده است.