معنی نامهای بلخ

می دانیم این شهر ملقب بلخ زیبا، مبارک، مقدس و درخشان، پهل شاهسدان/شایگان، پهل اروادان/اروندان (بلخ شریف و مقدس) و بلخ الحسنه بوده است. از این صفات شهر بلخ میشود به معنی لفظی نامهای آن پی برد. چنانکه استاد منوچهر جمالی متوجه شده بود نام ایرانی باکتریا در اصل باک (بخ ، بَغ=خدا) و تریا (حمایت شده) بوده است (ولی استاد جمالی به سهو تریا/تره را به معنی سه گرفته است). شکل اوستایی بخذی (بخ/بغ- زی) را می توان محل یاری خواستن از خدا گرفت و سرانجام خود شکل بلخ را می توان از هیئت سانسکریتی "بهالا/بهالّا" (درخشان، با شکوه و فرخنده و مطلوب) – "خه" (شهر) یعنی در مجموع به معنی شهر مقدس و درخشان گرفت.

لذا معلوم میشود نام مقدس بلخ در معروفیت جهانی شاهزاده مغ حاک‍م آن یعنی سپیتاک سپیتمان (گائوماته بردیه) داماد و پسرخوانده کوروش تحت القاب زرتشت سپیتمان و گوتمه بودا رُل اساسی داشته است.