معمای سادهً نام مادر امام چهارم شیعیان

در پایگاه انترنتی طاها در باب نام و نشان مادر وی بدون توضیح بیشتر اسامئی قید شده است که با اندک بررسی می توان به سادگی روی اسامی سلافه (زن منسوب به باجناق) و خوله (خویشاوند از سوی مادر و دایی) که در مفهومی مرتبط و مشترک با هم هستند. انگشت گذاشت و منشأ ناسرهً افسانه سیاسی شهربانو، شاه زنان، جهان بانو دختر منسوب به یزدگرد را - که از باورهای ساختگی شیوه مبارزه معتزلی به شجره نامه ائمه شیعیان راه یافته است- از آنها جدا نمود. از این میان خصوصاً نام خوله که در روایات شجره نامه علی بن حسین به هر دو مفهوم آن یعنی برده (ام ولد) و خویشاوند از سوی مادر صریحاً اشاره شده است از هر نظر قانع کننده است. خصوصا اینکه وی دختر نوشجان (به عربی آوازخوان) به شمار رفته است که معنی این نام با اسامی دو دختر بسیار معروف آستیاگ آخرین پادشاه ایران مادها یعنی آمیتیدا (سنگهواک اوستا یعنی دانای آواز، شهر نواز/شهرناز همسر سپیتمه ولیعهد آستیاگ و مادر سپیتاک زرتشت) و آموخا (ارنواک، ارنواز، آوازخوان) ملکه بابل - که دیوارهای معلق بابل از برای ارضای خاطر وی بنا شده بود- مترادف می شده و آنها را به خوبی تداعی می نموده است. چنانکه محمد جواد مشکور در کتاب ایران در عهد باستان می آورد ازدواجی بین ولید بن عبدالملک ششمین خلیفه خاندان اموی با دختر یا نواده یزدگرد به نام شاه آفرید (=شاهدخت، شارو زاد، شهرزاد) دختر مخدج (به عربی یعنی ناقص الخلقه، به پهلوی یعنی یتیم) صورت گرفته بوده است و داستان ازدواج امام حسین و شهربانو نزد معتزلیها-غلات باطنی به رقابت عمدی به موازات همین واقعه تاریخی و در ترکیب با اسطوره کهن شهر نواز/شهرناز دختر آستیاگ مادی (کیانی) پدید آمده است تا اولاد حسین صاحب فّر ایزدی شاهنشهان ایران محسوب شوند. محمد جواد مشکور و آرتور کریستن سن در این باب می آورند: "ابوالحسن مسعودی بغدادی یا همان ابوالحسن علی بن الحسین المسعودی المعتزلی الشافعی در کتاب مروج الذهب خود ضمن یادآوری محل اعقاب یزدگرد در سمت مرو ساکن شدند [با بیانی که احساسات و گرایشهای معتزلی به وضوح از آن پیداست اضافه می نماید] "ولی بیشتر اخلاف سلاطین و اعقاب مجهول چهارگانهً ایرانیان (چهار طبقه بزرگ جامعه ایرانی؟) در سواد (عراق) منزل دارند و نسب و حسب خود را نوشته حفظ میکنند با همان اهتمامی که عرب قحطانی و نزاری در صیانت نسب خویش دارند." او از دو پسر یزد گرد به نامهای بهرام و پیروز و سه دختر وی به نامهای ادرک، شهربانو و مردآوند نام برده است. ولی در مجموع از کتابهای عهد اسلامی بر می آید که یزدگرد سوم سه زن داشته است و از این سه زن دارای هفت پسر و پنج دختر بوده است: شش پسر او: فیروز، خسرو، بهرام، نرسی، مهرگشنسپ و کامکار بوده اند و هفتمی را می نویسند که پس از مرگ پدر به دنیا آمده و نام او را مخدج ضبط نموده اند. آرتور کریستن سن در انتساب این شهربانوی اساطیری به مقام دختری یزدگرد و مادری علی بن حسین (زین العابدین بیمار) تردید نموده است. ظاهراً این داستان بایستی از این جا پیدا شده باشد که مخدج پسر کهتر یزدگرد، دختر یا نواده ای به نام شاه آفرید (معادل نام شارو بانو یعنی شهربانو) داشته است که در سال 93 هجری قمری عهد ولید بن عبدالملک (خلیفه بین سالهای 86 تا 96 هجری قمری) با خواهر دیگر به دست قتیبه بن مسلم سردار عرب در خراسان اسیر شدند و وی آنان را توسط حجاج بن یوسف عامل عراقین به ولید بن عبدالملک گسیل کرد. ولید با یکی از آن دو به خفت و یزید بن ولید معروف به یزید ناقص از آن زن متولد شد. طبری این دختر را دخت مخدج (خود زاد، یتیم) پسر یزگرد دانسته که فرزند زن مروی او بوده است."
در پایگاه انترنتی شیعی طاها درباره تولد با سعادت امام على بن الحسین(ع)، معروف به امام زین العابدین(ع) اتفاق دیدگاهى میان مورخان و سیره نگاران نیست. برخى از آنان پنجم شعبان، برخى هفتم و برخى نهم این ماه و برخى نیمه جمادى الاولى را روز تولدش دانسته اند و هم چنین برخى از آنان سال 38 و برخى سال 36 و برخى دیگر سال 37 قمرى را سال تولد آن حضرت ذكر كرده اند.(1)
ولیكن معروف و مشهور در میان شیعیان، روز پنجم شعبان سال 38 قمرى، تاریخ تولد آن حضرت مى باشد.
پدرش امام حسین بن على(ع) و مادرش شهربانو دختر یزدگرد سوم است.
بنابراین، آن حضرت هم از سوى پدر و هم از جانب مادر به حاكمان و زمامداران عرب و فارس منتهى مى شود. زیرا وى از سوى پدر با یك واسطه به امیرمؤمنان على بن ابى طالب(ع)، خلیفه و جانشین پیامبر(ص) و با دو واسطه به پیامبر اسلام حضرت محمد(ص) و از سوى مادر با یك واسطه به یزدگرد سوم، امپراتور و شهریار ایران منتهى مى گردد.
براى مادرش شهربانو، نام هاى دیگرى چون: شاه زنان، جهان بانو، سلافه، خوله، ام ولد و بره (اطاعت کننده و خوش رفتار) دختر نوشجان ( آواز خوان) نیز ذكر گردیده است و پس از ازدواج با امام حسین(ع) به "سیّده النّساء" معروف گردید.
بنا به روایت شیخ مفید(ره)، امام على بن ابى طالب(ع) در عصر خلافت خویش، حریث بن جابر حنفى را به حكومت یكى از نواحى شرق عالم اسلام، بر گمارد و او در زمان حكومت خود، دو دختر یزدگرد سوم، امپراتور بزرگ ایران را به نزد آن حضرت فرستاد. امام على(ع) یكى از آن دو ]شهربانو[ را به فرزندش حسین(ع) بخشید و از آن بانوى شریف، امام سجاد(ع) متولد گردید و دیگرى را به محمد بن ابى بكر واگذاشت و جناب قاسم بن محمد از او متولد شد. بنابراین، امام سجاد و قاسم بن محمدبن ابى بكر، پسرخاله یكدیگر مى باشند.(2)
گفتنى است كه قاسم بن محمد، جدّ مادرى امام جعفر صادق(ع) مى باشد.
درباره محل تولد امام زین العابدین(ع) اكثر مورخان، شهر مدینه را ذكر كرده اند. ولیكن با توجه به این كه تولد آن حضرت ، بنا به گفته بسیارى از تاریخ نگاران ، دو سال پیش از شهادت امام على بن ابى طالب(ع) بود و در ایام خلافت آن حضرت، تمامى فرزندان و خانواده وى، به همراهش در كوفه به سر مى بردند و تا صلح امام حسن مجتبى(ع) در كوفه استقرار داشتند، باید محل تولد آن حضرت، شهر كوفه باشد، نه شهر مدینه!
لقب هاى شریف آن حضرت عبارتند از: زین العابدین، سیدالعابدین، سیّدالسّاجدین، زین الصالحین، وارث علم النبیین، سجّاد، زاهد، عابد، بكّاء، ذوالثّفنات، زكى و امین.(3)
كنیه هاى آن حضرت عبارتند از: ابومحمد، ابوالحسن و به قولى ابوالقاسم.
گفتنى است كه نسل ابى عبدالله الحسین(ع)، منحصراً از امام زین العابدین(ع) تكثیر و توسعه یافت(4) و تمامى سادات حسینى، به این امام همام، منتهى مى گردند.
1- مناقب آل ابى طالب (ابن شهر آشوب)، ج3، ص 310؛ وصول الأخبار (بهایى عاملى)، ص 42؛ بحارالأنوار (علامه مجلسى)، ج 64، ص 12؛ منتهى الآمال (شیخ عباس قمى)، ج2، ص.
2- الارشاد (شیخ مفید)، ص 492؛ منتهى الآمال، ج2، ص 3 .
3- مناقب آل ابى طالب، ج3، ص 310؛ منتهى الآمال، ج2، ص 3.