معنی نام گناباد و بیرجند

گناباد یا جنابذ (جینابذ) کتاب نزهة القلوب حمدالله مستوفی مرکب است از کلمات پهلوی جینا یعنی جا و پاد (پذ) یعنی دژ و محل نگهبانی. در مجموع یعنی محلی که دژ منطقه در آن قرار گرفته است.در حوالی گناباد نام بیلند را میشود علی القاعده (قاعده تبدیل حرف "ر" به "ل") شکل پهلوی کلمه اوستایی بروند (محل محافظین و نگهدارندگان) شمرد. نام بیرجند (بئیر کند) هم از همین ریشه بئیر (محافظ و بارو) به معنی شهر دارای بارو و دژ است. بیدخت به معنی محل و خطه درختان بید است و بجستان به معنی محل بغ (جای بهره و باج) می باشد.

جُنابه به معنی دو گلو نیز در مورد جنابذ قابل توجه است. با این حساب گناباد به معنی محل زوج دژ بوده است. نام گناباد در هیئت جین-آب-پاد در معنی محل نگهداری آب می تواند اشاره به قنات 2700 سالۀ آن باشد.