بررسی اسطوره خواب اژدهاک در باره کوروش و دو برادر خوانده اش مگابرن ویشتاسپ (تیگران) و سپیتاک سپیتمان در اساطیر ارمنی

کتاب تاریخ ارمنستان موسی خورنی چاپ ایروان را دارم این رؤیا در آن آمده است: آژدهاک (آستیاگ) خواب ترسناک خود را چنین توضیح میدهد: "ای دوستان عزیز در رؤیا چنین می نمود که من در یک کشور ناشناس هستم. در کنار یک کوه سر به فلک کشیده که قله اش پوشیده از یخ به نظر می رسید و گویی میگفتند که این کشور ارمنستان است. وقتی که من دقیقاَ به آن کوه نگریستم زنی به لباس ارغوانی و با حجاب نیلگون، با چشمان درشت و رخساری گلگون و بلند قامت که روی قله کوه مرتفع نشسته و در مخاض بود به چشمم افتاد. وقتی که من حیرت زده چشم بدین منظره دوخته بودم، دفعتاً این زن وضع حمل کرده سه بهادر بالغ و کامل زایید. اولی بر شیر سوار و به طرف مغرب می تاخت. دومی بر پلنگ سوار و جهت شمال را در پیش گرفته بود و اما سومی که عنان بر اژدهای عجیب الخلقه ای زده بود به سوی کشور ما می تاخت."

از این برادران این خواب در اصل دو نفر بوده اند اولی (آنکه سوار بر شیر بر سمت مغرب می تاخت) در اصل ویشتاسپ هخامنشی (نوذری) حاکم پارت باشد که نامش به معنی سگ وحشی (منظور شیر و پلنگ و ببر) است و دومی همان کوروش پارسی (فریدون) (آنکه سوار بر پلنگ= پارس به طرف شمال می تاخت). اما چون نام مگابرن ویشتاسپ (تیگران) نواده آستیاگ و حاکم ارمنستان (ویشتاسپ کیانی) با نام ویشتاسپ هخامنشی (نوذری) یکی شده است لذا جای ویشتاسپ هخامنشی با برادر خواندگان کوروش یعنی مگابرن ویشتاسپ حاکم کشور سفلی (اورارتو، ارمنستان) و ماد (منظور کردستان) بعد حاکم گرگان و سپیتاک سپیتمان (ابتدا حاکم ماد کوچک، بعد حاکم باختریا= در معنی سرزمین شمالی) جایگزین شده است. احتمالاً در نام کشور سفلی یکی از نامهای ارمن و اورارتو به صور اِر-مان، اَاور-ارتهو به معنی سرزمین پایینی گرفته شده اند. در مورد نامهای فرمانروای ارمنستان در واقع تیگران، ویشتَ-سپ و مگابرن هر سه به معنی و شیر و ببر و پلنگ بوده است. این خود فریدون/کوروش [پرستندۀ مردوک دارندۀ سمبل اژدهای موش هوشو] است که مطابق شاهنامه می توانست به شکل اژدها در آید. نام سپیتاک (تنومند، بردیه) هم در اشتقاق سپی-تاک/تچ هم میتوانست سگ تازنده (در مفهوم پلنگ) گرفته شود. در واقع در اسطوره دست برده اند و نقش کوروش مقهور کننده آستیاگ را به تیگران داده اند. در اساس تیگران و برادرش سپیتاک نوادگان دختری آستیاگ و پسران ملکه آمیتیس بوده اند که کوروش این ملکه مسن را به دربار خود برده بود. چون کتسیاس جایی او را همسر آمیتیس آورده و جای دیگر مگابرن ویشتاسپ را برادر/برادر خوانده کوروش معرفی می نماید این یعنی کوروش فرزند خوانده ملکه آمیتیس هم به شمار می رفته است همان بانوی این خواب آژدهاک (آستیاگ) که این سه برادر را می زاید.

در بندهش و شاهنامه این سه برادر با نامهای فریدون و کتایون (بُرنده، کیانوش) و برمایون (پُر دانش، پرمایه) ذکر شده اند که علیه آژدهاک (آستیاگ) قیام می کنند.

اژدیایی به معنی ثروت بوده است و اژدیاک و آستیاگ (ایشتی/-ویگ) به معنی ثروتمند. ولی اژی دهاک به معنی اژدهاوش و اژدها نشان بوده است که در این باب در هم آمیخته اند.