پنجشنبه، فروردین ۱۱، ۱۴۰۱

احتمال هندوایرانی بودن نام سیاره های زهره و زحل

نام سیارۀ زُهره در اساس به شکل هندوایرانی سوکره به معنی درخشان و شفاف و زیبا به نظر می رسد. بر این پایه نام سهراب را هم میشود به معنی دارای سیمای درخشان گرفت که با توصیف فردوسی از سهراب همخوانی دارد:
शुक्र adj. zukra (sukra) bright, lucid
शुक्र m. zukra Venus[Planet]
आभा f. AbhA appearance
چو نُه ماه بگذشت بر دُختِ شاه
یکی کودک آمد چو تابنده ماه.
واژۀ ظُهر عربی نیز با واژۀ زُهَر عبری (تابش) پیوند دارد. بنابراین واژۀ زُهره سامی است. ارتباطش با نظیر سنسکریتی اش می تواند در حدّ الهام گیری از آن باشد.
مطابقت سهراب با ببهرُواهنۀ مهابهاراته
نام سهراب را با ببهرُواهنه (دارندۀ اسب سرخ قهوه ای) در مهابهاراته مطابقت داده اند. در این صورت هیئت ‌اصلی سهراب، سهراسب (دارنده اسب سرخ) بوده است. معنی نام ببهرُواهنه از سوی دیگر یادآور نام رخش (سرخ) اسب رستم است که در رابطه با پیدایش سهراب است:
बभ्रु adj. babhru reddish-brown
वाहन n. vAhana horse
نام سیارۀ زحل (ساتورنوس) هم هندوایرانی به نظر می رسد:
सुहल adj. suhala having an excellent plough
ساتورن (به لاتین: ساتورنوس, کارنده) از خدایان بزرگ روم بود که خدای کشاورزی و برداشت محصول به‌شمار می‌آمد.
معنی عربی زحل را سیارۀ دور از دیگران آورده اند.

۱ نظر:

ناشناس گفت...

درود
چند خط درباره نامهای گوناگون سیاره کیوان (زحل یا Saturn) که همگی به معنی "کج" هستند می‌نویسم:

توجه داشته باشید که نام دیگر کیوان "کش" است (دهخدا). "کش" شکل دیگر "کج" است به معنی مورب و متمایل.

خود واژه "کیوان" نیز به معنی کج و اریب و متمایل است، بی جهت نیست که معنی دیگر "کیوان" کمان است (دهخدا). کمان را از آن جهت کمان می‌گویند که کج و منحنی می‌شود. کش و قوس یعنی کجی و انحنا.

پس تا اینجا دیدیم که دو نام "کیوان" و "کش" هر دو به معنی "کج" و "یک سویه" هستند و این نام گذاری به سبب کج بودن محور سیاره کیوان است.

و اما "زحل": "زحل" نیز در عربی به معنی "به یک سو شدن" است (دهخدا). خود واژه "زحل" (یا شکل دیگر آن، "زح") همریشه "سوی" است.

ترتیب احتمالی تغییر اصوات:
سوی، [سی، زی،] زح، زحل

توضیح این که واژه مشابه "ساحل" نیز به معنی seaside و همریشه "سو" است ("جانب"، "سو" و "کنار" به معنی ساحل هستند.)

درباره Saturn هم باید گفت از ریشه side (سو) است (side+urn) و به معنی "سودار" و "کج".

در اینجا دیدیم که نام های گوناگون سیاره کیوان (کیوان، کش، زحل و Saturn) همگی به معنی "کج" و "متمایل" هستند و دلیل این نامگذاری در بالا بازگو شد.

توضیح اضافی:
آنچه درباره Saturn و پیوند آن با کشاورزی نوشته‌اند به نظر از یک اشتباه می‌آید. گویا جایی در تاریخ "سو" به معنی "متمایل و یک طرفه بودن" با sow (افشاندن و بذرپاشی) اشتباه گرفته شده است.
خود sow با اوساندن (افشاندن) همریشه است.


حیف است که عمر خود را صرف تکثیر folk etymology و اشتباهاتی از این دست کنیم. با تقطیع واژگان و نگاه کردن به شکل ظاهر آنها و چشم بستن به واژه های مرتبط با هر کلمه به جای درستی نمی‌توان رسید.

امینی