معنی نام هومبابا

جزء "هومبا" در فرهنگ لغات سومری به معنی رستنی ها و "با" به معنی مسئولیت داشتن است. بنابراین هومبابا به معنی مسئول رستنیها بوده است. بدین ترتیب این ایزد نگهبان جنگل درختان سدر، یادآور کاشّو ایزد قبیله ای و نباتی کاسیان و ایزد نباتی بین النهرینی نین گیش زیدا است که تصور میشده است دو مار برشانه های وی رسته است. همسر نین گیش زیدا (فرمانروای درخت خوب)، گشتی نانّا (الهۀ تاک) بوده که دربابل با کاشیتو، همسر کاشّو معادل گرفته میشده است. نام کاشّو نیز به صورت کاشتهو در سانسکریت به معنی درخت و گیاه است. نام کنونی لُران (اعقاب کاسیان) به معنی درختان جنگلی است. نام قدیمی دیگر ایشان یعنی بودین را میشود با بوته فارسی و یا بودهای سانسکریت به معنی شکوفه مقابله نمود.

ظاهر نام هومبابا با نام ایزد بزرگ عیلامیان هومبان مطابقت می نماید:

هینز، خدا و الهه کورانگون را که تاج شاخدار بر سر دارند و با مار و آب مربوط شده اند، هومبان و همسر او پارتی میداند. جالب است که دکتر یوسف مجید زاده در تاریخ و تمدن عیلام صفحه 96 نام هومبان را به معنی گُل آورده و ایزد گلدان پُر آب به دست کورانگون را همان هومبان می داند ولی تصور میکند که الهه کنار وی پی نی کیر یا کیریرشا است.

معلوم میشود مخاصمین بین النهرینی عیلامی ها از خدای گل و گیاه عیلامیها یعنی هومبان، غول ترسناک و زشت نگهبان جنگل سدر هومبابا را ساخته و تحقیرش نموده اند، ولی از خلال مشترکات آنها به سادگی می توان این همانی اصل آنها را معلوم می نماید. به نظر میرسد اسطورۀ خضر (رهبر ملکوتی سرسبزی و دریا) در جنوب ایران با پرستش این ایزد عیلامی مربوط بوده باشد.

نام الهه رستنیهای کاسیان (کاشّوها، اسلاف لُران)، کاشیتو بوده است. کشیتیجا و کاشتهه در سانسکریت به معنی درخت هستند. نام قوم کهن کوتی در سمت آذربایجان و کردستان هم در سانسکریت به معنی درخت و در زبانهای قدیم ایرانی به معنی سگ است. اسم گیل و گیلان را هم میشود از واژۀ گیاه گرفت. این موضوع میتواند نشانگر قرابت قومی و فرهنگی کاسیان و کوتیان و نیز تقدیس درخت مقدس در نزد ایشان بوده باشد. اگرنام کادوسی را مرکب از کوتی/کوتو (درخت) و اوسی (خواهش کننده و پرستنده) بگیریم معلوم میشود چرا مردم گیلان را دروغپرستان ورنه نامیده اند که در واقع دارو-گ پرستان یعنی درخت پرستان بوده است.نام کادوسی به صورت کا-توزی (کا/دوذی) دراوستایی و سانسکریت به معنی پرستنده موجود شتابنده (بزکوهی) است.

نام باستانی دریای مازندران در زبان سومری دریای گل تی تی (گیاه عمر جاودانی، نیلوفر آبی؟) بوده است