تطبیق مناطق کنونی افغانستان با شهرهای باستانی آن در نقشه های بطلمیوسی

تحقیق مقدماتی شخصی ام در این باب با توجه به مطابقت نقشه های بطلمیوسی و نقشه های مدرن و تطبیقات زبانشناسی به چنین نتایجی انجامیده است که با نقد و اصلاح می تواند کامل تر شود. در نوشتن نام اماکن کنونی به سبب عدم دسترسی به نقشه های محلی باید سهوهایی وجود داشته باشد:

١- منطقۀ آریا (هرات): در مرکز شهر آریا (هرات) و در شمال آن شهرهای زیر دیده میشوند که با شهرها و قصبه های قابل قیاس شان از این قرار هستند: دیستا (داش کپری)، بیتاکسا (تخته بازار)، آوگارا (کاریز الیاس)، آمبروداکس (آبی رهوک)، بوگادیا (کاراباغ)، سرماگانا (چمنی بیت)، ناماریس (مروچک)، سیفارا (گورامان)، تاوا (کوهستانات)، رهائوگارا (قیصر)، گودانا (گئوزن)، زاموچانا (قیزیل بولاک)، چاتریسچا (تورغندی)، چاورینا (راهزنک)، وارپانا (جاوند)، فوراوا (سرپل)، آرتیکاوندا (کادس)، آلکساندریای منطقۀ آریا (گشتی شریف)، آستاندا (بغران)، تائوچینا (کرّوخ)، اورثیانا (کوشک کهنه)، کاپوتانا (کوشک)، بارباسانا (جبل فضه)، آریا (هرات). در جنوب آریا از شمال به جنوب شهرهای زیر قرار دارند: کاستا/کاسکه (چاغچران)، اوربیتانا/اورتیکانا (اوبه)، نیبیس (شهرک)، دارکاما (پرچمن)، سوتیرا (سرملان)، ساریگا (پشتون زرگون)، پارکاناکا (پهره کاریز)، کوتاکا (ساغر)، تریبازینا (تیوره)، آستاسانا (گلستان) و زیمیرا (زرمادران).

٢- منطقه پاروپانیساد (شرق افغانستان) که شهرها ی آن با شهرها و قصبه های قابل قیاس کنونی آن از این قرار است: از شمال به جنوب شهرهای زیر دیده میشوند: بارزَورا (بهسود)، آرتوآرتا (رخه)، پارسیانا (پنجهیر)، بابورانا (پروان)، کاتیسا (کاپیسا)، نیفاندا (مانگال پور)، گاوازاکا (قره باغ)، دراستوکا (گردن دیوال)، پارسیا (میرباغچه)، تارباکانا (استالیف)، ناوالیریس (میداشهر)، کابورا (کابل)، دوراکانا (جاگدالک)، چولارنا (جلال آباد) و آرگودا (تَورخم).

٣- در منطقه درنگیانا شهرها زیر دیده میشود که با نواحی قابل قیاس کنونی آن از این قرار هستند: آریکادا (محل رسا، حصین آباد/زابل)، کسارکسیارا (زرنج)، آریاسپا (عرب)، نوستانا (نیشک/چاخانسور)، آستا (خاش)، رهودا (هاروت رود)، اینّا (جوَین)، پروفیسیاسا (فراه)، فرازانا (چهار برجک)، بیگیس (قلعه بُست) و آرانا (گَوران).

۴- در منطقه آراخوسیا شهرها زیر دیده میشود که با نواحی قابل قیاس کنونی آن از این قرار هستند: دامانا (چمن)، آسیاکا (شینکی)، سیگارا (شنگه)، آریکاکا (شهر صفا)، رهیزانا (رِگی)، آلسکاندریا (اسکندریه، سنگین)، آزولا/اوزولا (اوروزگان)، خوآسپَ (ترین کوت)، گاماکا (قندهار)، مالیانا (میمند/میزانی)، آراخوتوس (ارغنداب)، آرباکا (قره باغ) و فوسلیس (موسی قلعه).

۵- در منطقه باکتریا (بلخ) نواحی زیر دیده میشوند که با شهرها و روستاهای قابل قیاس شان از این قرارند: چومارا (شبورگان)، آِبوسموآناسّا/توسموآناسّا (محل خشنودی روحی، بامیان)، آلیچوردا (سیاه جرد)، چاراچاترا (ترمذ)، زاریسپا (مزارشریف)، ماروکا (میله)، کاواریس (وروالیز)، آستاکانا (محل انگور، اِستانا/مذر)، کوریاندرا (چارکنت)، خوانا (خلم)، مناپیا (اندرآب)، ایوکراتیدا (ایوکراتیدیه، چارپایه)، باکتریا رگیا (بلخ شاهستان)، سوروگانا در جنوب بلخ (محل جشن و شادی، خلوسی-سین تسیزیان منابع چینی، سمنگان)، فراتو (فرخلم)، ماراکودرا (بند امیر) و مارکاندا (مَر-کاندا ، بسیار پرشاخه، پنجاب).

سمنگان (محل موبدان مهرورز و شادی آور پرستنده پیکره مقدس) باید خود همان ایبک حالیه (ای-بک به اوستایی یعنی کسی یا چیزی که خدا دانسته شود) بوده باشد. چون جالب است که و اژۀ سَمَن در سمنگان در سانسکریتی به معنی سَمَنَ به معنی جشنواره و عروسی و اجتماع و به صورت سامن یعنی سخنان مهر آمیز و دلنشین است. لابد از اینجاست که سمنگان محل عروسی رستم قهرمان حماسی شاهنامه به شمار رفته است. آیبک به صورت ابهیکَ در سانسکریت به معنی خوشی است.