ریشۀ نام تازی/تازیک/عرب

Parsa Daneshmand

متون سریانی پیش از اسلام هم t.ayoyo (با emphatic t) به معنای "عرب" بوده که در متون سریانی پس از اسلام علاوه بر "عرب"، به معنای عام "مسلم/مسلمان" هم به کار رفته. آیا اینها به هم مرتبط است؟ کسی در این خصوص اطلاعات بیشتری دارد؟

Javad Mofrad

ریشۀ نام تازی/تازیک/عرب

تایویو/تایّائه زبان سُریانی که نامی بر اعراب بوده است، در صورت ایرانی اش تاییک/ تاجیک/ تازیک می توانست از ریشۀ کلمه عربی طی اشاره به صحراگرد بودن اعراب بوده باشد، چه حرف "ی" میانی تاییک در نزد ایرانیان می توانست به واسطه حرف "ج" به "ز" تبدیل گردد. خود نام عرب (آری-بی) به صورت اکّدی-آسوری آرهو-بئو arḫu-bâʾu به معنی تند گذر کننده است.

در رابطه با نام طی/تایّائه زبانهای سامی به معنی کوچ نشین، واژۀ اوستایی تئوژیه (حرکت کردن، از مصدر تَچ= تند روان شدن) هم مطرح بوده است که نامی بر کُردان توژیک در سرچشمه رود رنگها (دجله) یا مردم کنار قسمت علیای رود فرات (منظور اعراب) بوده است. نامهای اوستایی دیگر نیاکان سکایی (تورانی) این کُردان، وئسکَ (گردنده) و فریان (فرا رونده و حرکت کننده) بوده است. ولی به نظر میرسد اطلاق نام تاجیکان بر دربیکان در اصل به جهت وجود قبیله بزرگ دادیک (عادل یا تاجر) در میان دربیکان (دریها) بوده است که هرودوت از ایشان یاد کرده است.

نام قبیلۀ پراتاکین را- که به قول استرابون در خوزستان به دامداری و کشاورزی مشغول بوده اند- می توان به معنی بسیار سریع جا به جا شونده ها (= طایی، تازی، عرب) گرفت. استرابون نام اینان را در کنار نام کیسیان (خوزها، تولید کنندگان نیشکر) آورده است.

ولی اگر چهارنام پراتاکین (پراداک-ین)، اواجا (خواذا)، هلتمپت (هلتامتی) و ایلام را مترادف بگیریم، جملگی به معنی سرزمین خدا خواهند بود.