ارتباط کوهستان قفقاز با پرومته (پیش اندیش)

عقاب اساطیری را که در کوهستان قفقاز مأمور شکنجه پرومته (پیش اندیش) بوده است می توان با هایک/سائینی (عقاب) نیای اساطیری ارامنه (قوم منسوب به اَر/آله= عقاب) سنجید. چون خود پرومته (پیش اندیش) با اران خردمند اساطیری خبر موسی خورنی (مورخ ارمنی عهد ساسانیان) قابل قیاس میگردد که در کتاب پهلوی شهرستانهای ایران تحت نام اران گشنسپ (مرد منسوب به آتش اجاق خانوادگی در سرزمین مردم دارای سگان پرپشت) به عنوان حاکم شهرستان اران (سرزمین آتش اجاق خانوادگی) در سمت آذربایجان معرفی شده است. مردم اران/آلوانیای قفقاز در حرمت به سگان با مردم کاسپیان (سگپرستان) مشترک بوده اند و مطابق استرابون سوغاتشان به اسکندر دو سگ جنگی بوده است. لذا می توان اسطوره پرومته قفقاز نشانگر داستان تضاد قومی بین مردم اران و ارمنستان در جنوب قفقاز دانست. در اینجا همچنین هرکول رهاننده پرومته را می توان با تور نیای اساطیری تورانیان (سکاها) که در رابطه با توتم قوچ وحشی (سکا، تور) بوده است، مقایسه نمود. حتی رستم دارای کلاهخود شاخدار رخش گم کرده شاهنامه هم که به تهمینه می رسد معادل تور/هرکول اساطیر سکایی است که هرودوت ضمن اسطوره منشأ اسکیتان نقل کرده است.

امیران (جاودانه) در اساطیر گرجی که به سه گناه با سگ جاودانه کوروشا (شکارچی بزان کوهی= سکا/تور) در سمت آسیای صغیر به گردونه زمین بسته شده است، یادآور اران گشنسب خردمند/پرومتۀ در بند در سمت قفقاز است.

به نظر می رسد اساس داستان عامیانه امیر ارسلان (شیر جاودانی) و ملکه فرخ لقای دربند همان امیران/اران گُشنسب بوده باشد چه گُشنسب را می توان به معنی سگ پریال (شیر، ارسلان) گرفت. از سوی دیگر نام اران گشنسب درمعنی آتش شیر جاودانی با نام آذرگشنسب آتشکده معروف آذربایجان مطابقت دارد گر چه کتب پهلوی جزء گشنسب در نام آذرگشنسب را نه به معنی شیر درنده بلکه به معنی اسب پر یال کیخسرو کیانی گرفته اند. در اسطورۀ ده ده قورقود اران نام امیران به صورت عمران پسر بگیل (خدایگانی) سمت گرجستان متبلور شده است. نام امیران سوای نام ایزد آذر به ظاهر ارتباطی هم با نام اَمُری (بیمرگ) ایزد مهر خوارزمیان دارد. چه نام ایزد میثره (مهر) در سانسکریت به صورت مه-ائثره به معنی آتش بزرگ است.

ایزد جنگ اورارتوها خالدی شیر سوار اصلی بوده است. میثره به قیاس از وی شیر سوار به شمار رفته است. در اسطوره گرجی امیران، امیران (یا همان امُری خوارزمیها، ایزد مهر) همراه سگبالدارش/شیرش کوروشا (=منسوب به خورشید)، جاودانه به دور محور زمین می گردد.