وجه اشتراک و تمایز دو بردیه (تنائوکسار= تنومند)

چهار نام بردیه و تنائوکسار و سپیتاک و وهیزداته در زبانهای سانسکریت و ایرانی به معنی مخلوق تنومند متعلق به دو تن در خانواده کوروش بوده اند: بردیه (تنائوکسار، پسر ملکه کاساندان و کوروش) به قول کتسیاس، "ساتراپ باکتریا، خوارزم، پارت و کرمان بود و مغ سپنتداته (بردیا پسر ملکه آمیتیس و پسر خوانده یا برادر خوانده کوروش) ساتراپ حاکم باکتریا" که محل حکومت اعضای خاندان پادشاهی بود. کتسیاس جای دیگر حاکم باکتریا و خوارزم را در حدود همان عهد پادشاه دربیکان یعنی همان سپیتاک (مغ سپنتداته) آورده است که در سپاه وی فیلان و سواران هندی وجود داشت (به نشانی تسلط وی بر دره سند) . بعلاوه می دانیم ساتراپ پارت در عهد کوروش، ویشتاسپ هخامنشی بود. یعنی بردیه پسر کوروش ساتراپ تمامی نیمه شرقی متصرفات کوروش نبوده است. ولی وهیزداته (مخلوق تنومند= بردیه پسر کوروش) در عهد آغاز قیام داریوش از غرب پارس تا شرق آراخوزی (پارس و کرمان و گدروسیا و آراخوزی) را در تسلط خود داشته و واضح است که این متصرفات وسیع پیشتر از عهد داریوش نیز در تسلط وی بوده است و لشکر او هنگام آغاز قیام داریوش برای سرکوب قیام کاپیشا در شرق آراخوزی از پارس بدانسوی ارسال شده بود.

ولی گزنفون بردیه (تنائوکسار) دیگر را حاکم ماد و ارمنستان می آورد که مسلم به نظر می رسد که منظور از این بردیه (تنائوکسار) همان سپنتداته مغ (سپیتاک سپیتمان/زریادر) بوده باشد که در عهد پدر بزرگ مادریش آستیاگ حاکم ماد از دروازه تنائیس (دربند) تا دروازه کاسپی (دروازه خوار) بوده است و برادر بزرگش مگابرن ویشتاسپ (تیگران) در مجاورت غربی وی در ارمنستان و کشور سفلی (ماننا) حکومت میکرده است و کوروش مکان فرمانروایی این دو برادر را از آنجاها به پیش "دربیکان بلخ و تاجیکستان" و "گرگان" تغییر داده بود. شاهنامه این دو برادر را تحت نام کتایه و برمایون برادران (در اساس برادر خواندگان) فریدون/کوروش آورده است. کتسیاس جایی مگابرن ویشتاسپ (تیگران) را برادر کوروش و جای دیگر پسرخوانده وی می آورد. از اشارات موسی خورنی هم همین نسبت ها برای آنها عاید میگردد. نام مکان های حکومت دو بردیه در شرق متصرفات کوروش در عهد خود کوروش موجب سر در گمی محققان در تمایز وجه اشتراک و وجه تمایز این دو بردیه (یکی در مقام برادر کمبوجیه و دیگری در مقام نائب السلطنه وی در هنگام سفر جنگی کمبوجیه به مصر) شده است. این دو بردیه بعد از شنیدن خبر شایعه مرگ کمبوجیه در مصر در پیشیااوادا (نقش رستم) دیدار کرده و سپنتداته بردیه مغ (نواده دختری آستیاگ) در همان مقام مسئول اداره امور سیاسی امپراطوری هخامنشی ابقا شده بود که بزرگان پارس به رهبری داریوش این تفویض دوباره قدرت به مرد مادی را بر نتافتند.

विहायस् vihAyas adj. vigorous. विहायस् vihAyas adj. mighty

स्फीत sphita adj. big