مطابقت خشثریتی (کیکاوس) با خسرو شهر آمل

طبق تاریخ طبرستان آمل مأخوذ از نام آمله دختر اشتاد (الهۀ راستی و درستی) است که به اتفاق برادرش یزدن (سپاسگزار) به دلیل کشتن شخصی از تبار دیلم به نواحی آمل فعلی آمد و این روستا را بنا نهادند. در تاریخ تبرستان می‌نویسد:

«بنای آمل به فرمان آمله همسر فیروز شاه بلخ ساخته شد.

آمله دارای پسری به نام خسرو (خشثرو، نیرومند) بود که پس از مرگ پادشاه بلخ، پادشاهی مقتدر گردید و آمل را پایتخت خود برگزید و بیشترین سعی و کوشش خود را صرف ساختن قلعه‌های محکم و ساختمان‌های زیبا و آبادانی این شهر نمود. حتی دستور داد در بیرون شهر ساختمان و قصرها بسازند و عمران و آبادی بنمایند. شهر آمل در این دوره دارای چهار دروازه به نام‌های دروازه گیلان، دروازه گرگان، دروازه کوهستان و دروازه دریا بود و مقدار زمینی که برای ساختن اولیه شهر فراهم کردند چهار صد هکتار بود.»

نام خسرو در اینجا مترادف نام خشتریتی (خشثرو، کیکاوس) است که از پیش اسرحدون از شهر کارکاشی (کاشان) و سیلخازی (تپه سیلک) فرار کرده و آمل را پایتخت خود قرار داده بود. آنجا بود که به توسط آترادات پیشوای آماردان (رستم هفتخوان مازندران) بر رئیس رئیسان آشوری شانابوشو سردار آشوربانیپال پیروز شد و ماد مستقل گردید.

نظر به واژۀ کاش سنسکریت و کاس اوستایی به معنی درخشان که مترادف نام بلخ (بهالَ-خه، شهر درخشان) است، منظور از بلخ به عنوان پایتخت اولیۀ کیانیان (مادها) همان کارکاشی (کاشان) است:

भाल bhAla n. lustre, ख kha n.city.