نظری در باره نام تُرکمن

نظر به کلاه پشمی سنتی ویژه مردان ترکمن که لابد بازمانده کلاهخود قدیمی ایشان است معلوم میگردد نام ترکمن (توکومونگ منابع چینی. بدین هیئت یعنی کلاه پشمی شایسته) از زبانهای ایرانی و ترکی به معنی دارنده کلاه خود شایسته و باارزش گرفته شده است و در اصل تُرک-مانگ (ترک من) بوده است: توک= پشمی یا ترک= کلاهخود، من/مینگ= شایسته و بزرگوار. جزء مونگ/مانگ می تواند صورتی از مالگای مغولی به معنی کلاه هم بوده باشد. نام ترکمن را با نام کوگ ترک یعنی دارندگان کلاهخود اصیل و نجیب و ریشه دار مقایسه کرده اند. گرچه نظر به کلمه توره یعنی تور کوچک (شغال) واژۀ ترک به معنی توتم گرگ ایشان نیز بوده است. توره در ترکی معنی قانون و رسم و رسوم را می دهد لذا واژۀ ترک می تواند معادل با اویغور معنی متمدن و پیرو رسم و رسوم را هم بدهد.

احتمال زیاد دارد واژۀ ترک (در معنی پیرو قانون) بعدا به جای توک (مَرد) به نام ترکمن (ترکان دیندار) اضافه شده است (اگر این هیئت چینی اصیل بوده و تلفظ ناقص واژۀ ترک نبوده باشد). به هر حال یک منبع کهن چینی مربوط به لشکرکشی چینیها به ماوراء النهر در پایان قرن اول میلادی در این سمت توأماً از دو سرزمین دوردست مونگ کی (محل خانوار راهب و مؤمن) و تِئه ئوله (محل خوشه درخت سیب) اسم برده است که اولی یادآور توکو مونگ/ترکمن و دومی یادآور آلماآتی (محل سیبدار) است. جالب است که در زمان روسیه تزاری، شهر آلماآتی، ورنیی (Верный) نامیده می‌شد یعنی شهر مؤمنین. بر این اساس ترکمن ها مهاجرین این سمت بوده اند.