آیا اَوِستا به معنی کتاب از آسمان نازل شده است؟

سه جلد در ژرفای واژه های دکتر ناصر انقطاع را که در باب موضوعات مورد علاقه ام بود، در این یک هفته پیش نوروز سال جدید خواندم. یک مورد عجیب راهگشایْ بررسی جدیدی در باره ریشه و معنی نام اوستا بود که در خود اوستا از آن نام برده نشده است:

استاد ناصر انقطاع در جلد دوم صفحه 167 در باب ریشه نام اوستا به کلمه اَوِپِستا Avepesta به نقل از اوستاشناسان گلدنر و آندریاس اشاره کرده است که دیگران از جمله استاد پورداود و هاشم رضی آن را به نقل از همان اوستاشنان آن را به صورت اوپَ- ستاupa-sta آورده اند. این کلمات اوستایی را از روی کلمه پهلوی ابستاک (اَپستاک) و اَوِستا استخراج نموده اند که در کتاب پهلوی بزرگ دینکرد به معنی پایه و بنیاد و متن اصلی آمده است. ولی این معنی از وجه اشتقاق هیئت اَوِپِستاک آن به دست نیامده است بلکه این معنی کاربردی آن از معنی اوپَ- ستاه بوده است و شکلی که دکتر ناصر انقطاع برای اَوِستا آورده یعنی اَوِپِستا در این راه بسیار راهگشا است چه هیئتی از این واژه به صورت اَوَپَستی در اوستا به معنی نازل شدن آمده است. لابد این مفهوم در میان بحث کلامی مغان به وساطت واژه های اوستایی اوپَ-ستات (ریشه کلمه اوستات پهلوی و اُستاد فارسی) و اوپَ-ستاه به مفهوم متن استوار و موثق پدید آمده بوده است. بنابراین اَوَپَستاک به معنی متن و کتاب نازل شده است که مفهوم کاربردی آن همانا متن اصلی (= اوپَ- ستاه) بوده است. بر این پایه در اینجا این سؤال پیش می آید آیا این موضوع نازل شدن کتاب از آسمان را زرتشتیان از اسلام گرفته اند یا بر عکس؟ در جواب، در حق به جانب ایرانیان زرتشتی بودن در این باب، گفتنی است؛ طبق جلد دوم یسنا گزارش ابراهیم پورداود، صفحه161: "میر خواند در روضة الصفا می گوید در تاریخ بناکتی و معجم (از قرن ششم و هفتم هجری) مسطور است... که زرتشت به جبلی از جبال اردبیل (منظور سبلان) بالا رفت و از آنجا فرود آمد و کتابی در دست داشت و می گفت این کتاب از سقف خانه که بر این خانه است، نازل شد." این گفته در کنار این مطلب که پیامبر اسلام پیش از آغاز نبوت خویش با یک پدر و پسر ایرانی اصل یمنی با سواد و دین پژوه موسوم به جبر (گبر)، سلمان و سلام در مکه مصاحبت داشته و قرآن را کتاب کلام نازل شده آسمانی (=اَوَپَستاک زبان پهلوی) و کلام منظوم خارق العاده (=اَفدستای زبان پهلوی) می دانسته است، تقدم اعتقاد به نزول کتاب آسمانی را نظیر اعتقاد به منجی موعود، نزد ایرانیان اواخر عهد ساسانی نشان می دهد.