معنی نامهای بُسک و سومه (صومعه) و هوسم

دوستی پرسید:

با درود. دیدگاه شما درباره واژه بُسک (نام چند روستا در خراسان) چیست؟

و دیگر اینکه درباره چم واژه صومعه سرا (شهرستانی در گیلان) یکی از دیدگاهها ،که در فرهنگ دهخدا هم آمده این است که سوما نام گیاهی مقدس برای آریاییان بوده، در این باره دیدگاهی دارید؟

درباره نام پیشن رودسر(هوسم) آن را همان واژه هوزم به چم جایگاه خوب دانسته اید، می شود درباره ریشۀ این واژه توضیح بیشتری بدهید. جوابهای من به شرح زیر بود:

کلمه پوسک در کُردی به معنی محل آسیاب است. نام سومه در سرتاسر نواحی شمالی ایران از جمله در نام صومعه سرا به وضوح دیده میشود باید از یک واژه مصطلح قدیم ایرانی اخذ شده باشد. ولی ظاهراَ معنی آن برجای نمانده است. سئومیه و سومه در اوستا و سانسکریت به معانی زیبا و عالی و سودمند و می خوب هستند. اگر به معنی آخری گرفته شود، این سؤال مطرح میشود چرا آن به صورت مصطلحش هومه ذکر نشده است. نیاز به تحقیق دارد.

بعد از اندکی تفحص بدین نتیجه رسیدم: واژۀ کُردی بوچک (کوچک) می تواند ریشه نام بُسک باشد. با توجه به واژۀ زومه آذری یعنی تودۀ بوته غلات و سوم بلوچی به معنی دانه و ژوم کُردی به معانی وعدۀ غذا و قوت و مایۀ زندگی بدین نتیجه می رسیم روستا های سومه نام به معنی محل انبار غله بوده اند.

هوسم به ظاهر مرکب از هو=خوب و زم= زمین است ولی ممکن است معنی دیگری داشته باشد. هوسم به شکل هوژَم در کُردی به معنی گله خوک و گراز است.

امروز در اردیبهشت سال 1393 در مورد صومعه سرا بدین نتیجه رسیدم: آته کو می تواند به صورت اَاُتَ کوه معنی کوه سرد باشد و دیلمان-دیلمون می تواند مردم دارای چوبدستی و نیزه دار را بدهد. سوما سرا به صورت سیما سرا-زیماسرا به معنی جایگاه سرد است.

نتیجه جدید در آغاز سال کرونایی:

رود سر ترجمه دری نام کوتم (دژ و محل واقع در پهلوی نوک و سر [رود]، کوت-دم) است. هوسم نیز به معنی دارای نوک و انتها است. کوت- و سم- به لغت سنسکریت سم- که در لغت سامان (مرز) هم مستتر است:

कोटि f. koTi end

कोट m. koTa stronghold, कूट m. kUTa dwelling

शामन n. zAm[[ana] end