ریشۀ ایرانی نامهای باستانی بلوچستان یعنی مَک، گدروزیا و نیمروز

محمدمهدی جوکار، چند سوال از حضرتعالی: درجنوب کشور به زبان و گویش محلی به نخل "دیمیت" و مخ(مگ؟) میگویند باتوجه به اینکه نخل واژه ای کاملا عربی است ایا ریشه ای باستانی برای ایندو نام سراغ دارید؟ بااین توضیح که معمولا به نخل تازه کاشته شده و کوچک دیمیت و به نخل بزرگ و بالیده مخ گفته میشود گرچه گاهی هم ایندو وازه بجای یکدیگر بکار میرود.

Javad Mofrad مُخ (به معنی خرما) می تواند کلمه ای فارسی به معانی گرمی و شیرین باشد. ظاهراَ جزء ما در خرما (مخ خوردنی؟) نیز با مخ (مه) مربوط می باشد. ولی برای دیمیت (خرمای سبز) در فارسی نتوانستم ریشه ای بیابم. اگر ریشه عربی داشته باشد می تواند از دیمومت عربی به معنی همواره سرسبز اخذ شده باشد.

محمدمهدی جوکار، البته خود واژه مخ بشکل استعمال امروزیش کاملا عربی است من دراین گمان بودم که شاید این وازه با مغ یا مگ پیوندی داشته باشد! این سوال را بهتر بپرسم در ایران پیش از اسلام در ادبیات اوستایی در ایران ساسانی و حتی بسیار پیشتر عیلامی به نخل چه میگفتند؟

Javad Mofrad گویا کلمات اصیل سامی از سه حرف بی صدا تشکیل شده اند، ولی مخ دو حرفی است. فرهنگ جامع عیلامی هنوز در دسترس عموم نیست یا لااقل من ندیده ام. کلمه مَخَ (مَکهه) در سانسکریت به معانی بشاش، شاد، با نشاط، قوی، فعال است. بنابراین در ایرانی بودن آن باید کمتر تردید کرد. این واژه همچنین ریشه نام باستانی بلوچستان یعنی مکَ و مَکران (مکوران، سرزمین شادی) به نظر می رسد.

جزء روزیای گدروزیا در نام نیمروز هم دیده میشود. شاید با توجه به رپثوین اوستایی (به معنی جنوب و بسیار شاد) به توان نام گدروزیا به معنی سرزمین بسیار شاد جنوبی گرفت. معلوم نیست که بلوچها بیشتر اعقاب کوفجها یا اولاد مهاجران سمت خوارزم هستند. بر این پایه گدروزیا نام سرزمین و بلوچ نام جداگانه مردم آنجا است. شاید نیمروز سوای معنی سمت وسط روز (جنوب) معنی نَمَ-اروجیا (پرستنده شادی) نیز می داده است؛ چه بومیان این منطقه اهل شادی و نشاط و موسیقی بوده اند.

نام قدیمی آکوفیچیای بلوچستان به صورت آکو-پیچیا در سانسکریت دارای فش پرپیچ و خم است یعنی همان دارای دستار با فش تاج خروسی. صوراوستایی آن آکو-پوسیا و آکو- فیشیااست. این نام مترادف نام بلوچ است.