معنی لفظی سده و چله

Mojtaba Doroodi

(جشن سده) : سده جشن ملوک نامدار است ز افریدون و از جم یادگار است

درباره ی این جشن و دلیل برگزاری آن روایاتِ گوناگونی وجود دارد. مهمتر از همه اینکه این روز را جشن پیدایش آتش می دانند. دیگر اینکه گفته شده از سده تا نوروز 100 روز و شب است و در این روز تعداد فرزندان گیومرث (نخستین انسان) به صد رسیده است. دلیل دیگر را آورده اند که از این روز تا زمان گردآوری غله صد روز باقی مانده است. برخی از باورهای اساطیری پیرامون این جشن نیز اینگونه است: در این روز اهریمن سرما را برای تباهی موجودات به شدت خود میرساند و نیز اینکه در این روز است که جهنم از زمستان به دنیا می آید به همین خاطر آتش می افروزند تا شرّ آن برطرف گردد. بنابر شاهنامه این روز جشن پیدایش آتش توسط هوشنگ شاه پیشدادی است. روایتی دیگر از ارمائیل می گوید که آشپز ضحاک بوده و از دو جوانی که باید برای خوراک مارانِ دوش ضحاک به مسلخ می فرستاده، یکی را آزاد می کرده و به کوهستان می فرستاده است ، گویا فریدون برای پی بردن به صحت این گفتار راه کوهستان در پیش میگیرد و آتشهای فراوانی می بیند که جوانان نجات داده شده توسط ارمائیل افروخته بودند، پس فریدون نیز همان شب جشنی برپا میدارد . در ادبیات فارسی بسیار به جشن سده اشاره شده است .

آمد ای سیّد احرار شبِ جشن سده شبِ جشن سده را حرمت بسیار بود (منوچهری)

Javad Mofrad

مهرداد بهار نام سده را به معنی اوستایی آن پیدایی و آشکار شدن گرفته است. ولی سده در اوستایی و سانسکریت معانی زیان و ضرر و ازدحام و ویرانی و یورش کردن هم دارد. بر این پایه جشن آتش سده نظیر آتش چهارشنبه سوری برای رفع نحوست، در این مورد رفع نحوست شدت و ازدحام سرما بوده است. قرار گرفتن سده در بین دو چله بزرگ و کوچک (یعنی دو کشیدگی و شدت سرما) هم مؤید این نظر است:

चल cala m. Shoot