معنی نام اَراک

به ظاهر خود پادگان-دژ اراک زمان قاجار ساخته شده و نام سلطان آباد اِراگ را گرفته است. ولی نام آن که از واژۀ هاراک (محل نگهبانی، اراک) است، قدیمی است و از نام روستای حصار سابق بر آن که مترادف هاراک (هاراگ) است، گرفته شده است. چون در جوار جنوب غربی کوه سهند در شهرستان مراغه بالای تپه بلند و وسیع دژی باستانی وجود داشته است که ویرانه هایش کشف و توسط حفاران غیر قانونی حفاری شده است. در پای آن روستایی به نام هِرگ (هِره) وجود دارد که نامش در کتابهای پهلوی خصوصاً در تفسیر پهلوی وندیداد در رابطه با زادگاه زرتشت و کوه سهند و دریاچه چیجست به صور هراگ، هرای و اراک آمده است. نام قصبه هِرَگ (هِره) به وضوح قابل قیاس با اَرگ و هاراگ (محل نگهبانی) است.

در رابطه با خود شهر اراک محله قلعه (=هاراگ) یکی از دو محله تاریخی اراک می‌باشد که از بدو تأسیس سلطان‌آباد هویت یافت. احتمال زیاد و قریب به یقین دارد همان روستای قدیمی حصار در این منطقه بوده باشد. در کتیبه های آشوری هم در نواحی میانی ماد از دژی به نام اراکتّو (محل دژ) یاد شده است. نام هراگ گاهی با ری (رغه، رئه-خا= محل چشمه با شکوه) مشتبه شده است. خود نام اراک را هم به سهو با اِراگ (عراق، محل گود و پست) مقایسه کرده اند.