معنی نامهای آبادان و خرمشهر (محمره) و دزفول

بنا به دکتر محمد حیدری ملایری «دیسه‌ی ِ کهن ِ آبادان، بنا بر بطلمیوس (Ptolemaeus)، اخترشناس و جغرافیدان نامور سده‌ی دوم میلادی Apphana یا، به نوشته‌ی مرسیان (Marcian)، جغرافیدان سده‌ی چهارم میلادی، Apphadana است. در اینجا نیز مصوت ِ نخستین به «ع» ِ عربی دگرگون شده است. بنا بر پژوهش زنده‌یاد فره‌وشی، دیسه‌ی اصلی نام این جزیره از فارسی ِ باستان ِ -āppā گرفته شده است، از āp به معنای «آب» و -pā «پاییدن، نگهبانی کردن»؛ روی‌هم‌رفته به معنای «پاسگاه ِ (کرانه‌ی ِ) آب» (پاسگاه ِ ساحلی ِ خلیج ِ فارس).»

ولی معنی محل پرستش برای شکل کهن آن یعنی اپهدانا منطقی تر است:

अभय n. abhaya sacrificial hymn recited to obtain personal security

dAna: place

چون نام گران آن هم که در نقشه های بطلمیوسی به جای نام آبادان دیده میشود، در سنسکریت و اوستایی به معنی محل عبادت است:

जरा f. jarA (gara) praise

ولی نام آرپهدانای بطلمیوس (محل گذر) متعلق به خرمشهر (محمره، معبره، بیان) به نظر می رسد:

अर्पयति{ऋ} verb caus. arpayati[R] cause to move

व्ययन n. vyayana going apart

نام تاریانا (محل گذرگاهی) که در نقشه های بطلمیوسی در شمال شوش دیده میشود، متعلق به دزفول (دژ محل پل) به نظر می آید.