معنی هشتجین و هشترود (هِشتَری) و هشتگرد

به نظر می‌رسد هشتجین در اصل ایشته جین یا هِشته جین یعنی جای به پایین گذاشتن خواسته و بازار بوده است، چون در عهد مادها در آن سمت شهرک معتبری به نام پان زیش (جایگاه خرید و فروش) قرار داشته است.

بر این پایه نام هشترود یا هِشتَری را می توان به صور اوستایی ه‍ِشته رَئوت و ه‍ِشته رَئه به معنی دارای بازار با شکوه گرفت. چون مرکز هشترود یعنی سراسکند (محل چادرها) مطابق شهر کولسره (سرای دامداران) باستانی در بین مراغه و میانه است که طبق کتاب مراغۀ یونس مروارید، مطابق جغرافی نویسان قرن چهارم هجری، یکی از مراکز مهم آذربایجان بود و در آن، در بازار سر هر ماه قمری گاهی صد هزار تا یک میلیون رأس گوسفند معامله میشد.

نام هشتگرد سمت کرج را هم نظر به مطابقت گنگ دژ سیاوش (دژ گرداگرد سیاوش، گنجۀ اران) با سیاوخش گرد، می توان به معنی محل بازار گرداگرد و محصور گرفت.

راجع وجه تسمیۀ هشتگرد چنین آورده اند:

میر جلال الدین محدث ارموی (احیاگر میراث مکتوب شیعی) در این باره نوشته است: «هشتورد یا هشتجرد همان هشتگرد فعلی است.» منتجب الدین نیز در کتاب الفهرست، از شخصیت فخر آور هشتجردی به عنوان یک چهره شیعی و فاضل یاد کرده و می نویسد که او دیندار و فاضل بوده است. عبدالجلیل قزوینی در جای دیگری هم از «دهخدای فخرآور هشتوردی و پسرش جمال الدین عبدالصمد غازی شهید» یاد کرده اما راجع به چگونگی شهادت او مطلبی نگفته است. این اسناد تاریخی ضمن بیان وجه تسمیۀ هشتگرد به زیست گروهی از شیعیان اثناء عشری در قرن ششم هجری در آن محل تصریح کرده اند که در متون تاریخی از آن به عنوان «هشتورد» یا «هشتجرد» نام برده شده است. وَرد و وَرتیتن پهلوی همان گَرد و گَردیدن است.