مطابقت جدیس و طسم روایات عربی با تورانیان و ایرانیان

نام جدیس (جدی-ایس) به معنی گرامی دارندگان بزوحشی/بزکوهی و نام طسم به صورت تصم (صامت، عجم) به ترتیب معادل نام سکاها (تورانیان) و عجم (ایرانیان) هستند که در عهد مادها با هم درگیر شدند. مادیای اسکیتی (افراسیاب) از سمت دربند به گنجهٔ اران حمله آورد و فرائورت (فرود سیاوش) را در آنجا به قتل رساند. تا این که سرانجام کیاخسار (کیخسرو)، مادیای اسکیتی را در کنار کوه سهند و دریاچهٔ ارومیه غافلگیر کرده و به قتل رساند. در روایت عربی جدیس و طسم داستان جنگ تورانیان و ایرانیان را بومی عربستان نموده و با افراد و وقایع آنجا تطبیق داده اند.

مطابق روایات اسلامی داستان جدیس (گرامی دارندگان بزکوهی، تورانیان، سکاها) و طسم (تصم، صامتها، عجم، ایرانیان) با معادلهای محسوس آنها از این قرار است.

شموس (بد رفتار، افراسیاب) در برانگيختن قوم خويش بر طسم (عجم) توفيق يافت، فرمانروای جديس (تورانیان) که اسودبن غفار نام داشت عملوق طسمی (فرود سیاوش) را به قتل رسانيد و قوم جديس به کشتار مردم قبيله طسم برخاستند و خانه های آنان را غارت کردند. يکی از مردان طسم به نام رباح بن مرة طسمی (کیخسرو) از مرگ نجات يافت و به حسان بن تبع حميری پادشاه يمن (منظور پارسها) پناه برد و از او بر ضدّ جديس ياری طلبيد، حسان به حمايت از او برخاست، با گروهی از سپاهان حمير به جديس يورش آورد، خانه های آنان را در يمامه غارت کرد، و به قتل و نابودی مردم جديس فرمان داد. پس از تخريب حميريها، يمامه همچنان به صورت ويرانه باقی ماند تا اينکه در آستانهٔ ظهور اسلام بنی حنيفه در آنجا فرود آمدند و اقامت گزيدند.