معنی و محل جابلقا و جابلسا

اگر این نامها ی جابلقا (جابرقا) و جابلسا (جابرسا) را از زبانهای قدیم هندوایرانی بگیریم، می توانیم آنها را به ترتیب به صورت گیه پَریگهه (منطقه سد و مانع) و گیه پَرُ اَسه (مملکتی که جایش بسیار دور است) بازسازی کرد و منظور از آنها را چین و ژاپن (سرزمین دور دست سمت طلوع خورشید) گرفت. بر این پایه این نامها از ایرانی زبانان کهن آسیای میانه به یادگار مانده اند.

نام کهن تر ژاپن در منابع چینی را به ش‍کل وَ (وِی) به معنی سرزمین پیچ در پیچ و خیلی دور دست گرفته اند.

جابلقا نام شهری است در ادبیات و علوم اسلامی که پیامبر اسلام و امامان جانشین او طی سخنانی از آن یاد کرده‌اند. به ادعای این افراد، شهر مزبور در شرقی‌ترین نقطه عالم قرار دارد و آن‌سوتر از آن، شهر و انسانی وجود ندارد. در ادبیات و علوم مزبور، جابلقا در نقطه مقابل جابلسا قرار دارد که غربی‌ترین شهر عالم است.

نام جابلقا و جابلسا در روایات اسلامی زیاد استفاده شده‌است. در وصف این دو شهر عبارات مشابهی در منابعی چون تاریخ بلعمی و عجایب المخلوقات طوسی آمده که از آن جمله است: «هر یک هزار یا ده هزار دَر دارد، مخلوقات آنها غیرقابل‌شمارشند، ساکنان آنها از ابلیس و حضرت آدم بی‌اطلاع هستند و هر یک هفت هزار سال عمر می‌کنند؛ خورشید و ماه را نمی‌بینند و از نور دیگری استفاده می‌کنند.»

خبر وجود شهر ده هزار دَر نشانۀ دیوار چین (جابلسا) است که در غرب جابلقا (ژاپن) قرار گرفته است.

جالب است این نامها در خود شکل جابلقا و جابلسا/جابرسا هم در فارسی بدل از جیپانگو/جاپنگو (ژاپن) و جابرجه/جابرغه (محل برج و سد، چین) می نمایند. چون در زبان فارسی حروف "ن" و "ج/ غ" به ترتیب می توانند به "ل" و "س" بدل شوند: چندن/ چندل، کنند/کلند، نیقه/لیقه؛ آج/آس، بوج/بوس، ریواج/ریواس؛ "داغ و دغ"/"داس و تاس" «بی گیاه ، بی موی».