معنی نامهای رود هَراز و شهرهای آمل و اردبیل

هَراز (در شکل اوستایی هَر- ایس یعنی آب نیرومند) یا چنانکه دهخدا آورده است: هراز. (اِ) به زبان مازندرانی یعنی رود و نهر بزرگ. (یادداشت به خط مؤلف).

دکتر منوچهر ستوده نام رود هَراز مازندران را هَرهز آورده است که آن بدین هیئت نیز معنی آب سیلابی و نیرومند را میدهد. در اوستا هَر به معنی جاری و هَز به معنی سیلابی و نیرومند است.

نام شهر کنار آمُل/آمول (آمبو- ئول = آب بلند و نیرومند) هم که در کنار این رودخانه قرار گرفته گواه درستی این وجه اشتقاق های رود هراز است. به احتمال نام شهر اردبیل/اردی ویل نیز در این رابطه بوده و به معنی آب نیرومند رودخانه است چه از نام دیگر وی یعنی فیروزآباد/ فیروز آپ-پات (دژ آب غالب و نیرومند) نیز چنین مفهومی عاید میشود. چون وَل (ویل/ئول پهلوی، ویر اوستایی) و آمبو (آمو) به ترتیب در سانسکریت به معنی نیرومند (و بلند) و آب (رودخانه) می باشند. پس نام شهر اردبیل (اردویل) را برگرفته از نام اوستایی رودخانه آن یعنی اردویسور اناهیت (نیرومند بالنده پاک) بوده است.

شهر آموی یا آمول که شهر زادگاهی زرتشت سپیتمان به شمار رفته است در معنی دارای آب صاف ودرخشان (از ریشه املیای سانسکریت) با خود نام باستانی مراغه یعنی اوئیش تیش (دارای آب درخشان) همخوانی دارد.