معنی غار هامپهول

در شاهنامه و اوستا محل دستگیر شدن افراسیاب غار هنگ (هنکن= کنده شده، غار) در کنار دریاچه ارومیه در نزدیکی شهر برزه (تختگاه یا شهر واقع در بلندی) در کنار دریاچه چیچست (ارومیه) در کنار کوه هرا (محل نگهبانی) ذکر شده است. در اوستا در این رابطه با همین مکان دستگیری افراسیاب از سه رودخانه اَوَژدان وَن (دارنده آب رود)، اَپَ غژار (رودخانه سیلابی) و ونگهزدا (در بر دارندۀ نیکویی) نام برده شده که به ترتیب با رود صافی (اَو-ریخشان کتاب دینکرد یعنی رود صاف و درخشان) و رود سیل چایی (رود خانه سیلابی) و رودخانه موردی چای مطابقت دارند که در شهر مراغه و کنار آن جاری هستند و در این جا دو غار مهم باستانی وجود دارند یکی همان که معبد مهری ورجوی خوانده میشود و دیگری غار آهکی معروف کبوتر که نام محلی اش هامپهول است و در داخل پناهگاهی (هرایی) قرار داشته است. در اصل هنگ پَوآول (به معنی غار محل نگهبانی) بوده است. عنوان اوستایی هنگ/هنکن (غار، کنده شده) برای هر دو مشترک بوده است. در واقع محل دستگیری افراسیاب (مادیای اسکیتی) همان غاری بوده است که اکنون مسمی به معبد مهری مراغه شده است ولی نام مشترک این دو غار باعث یکی شدن آنها در روایات ملی و زرتشتی شده است. مطابق شاهنامه و اوستا و خبر هرودوت، افراسیاب تورانی/مادیای اسکیتی شب هنگام غافلگیرانه در کنار دریاچه ارومیه غافلگیرانه مورد هجوم گستهم نوذری (آریارمنه) سردار و محتملاَ خواهر زاده کیخسرو (کیاخسار) قرار گرفت و سپاه وی کشتار و فراری شدند و از ایشان جز قراخان (خان بزرگ، در اساس خود همان مادیای اسکیتی) به قول موسی خورنی نیوکار مادس (مادیای نابکار) باقی نماند که او هم دستگیر و اعدام گردید. مطابق شاهنامه محل آتشکده آذرگشنسب قدیمی هم در همین حوالی در دامنه کوه سهند قرار داشته است که کیخسرو/کیاخسار در آن مراسم شکرگزاری به جای آورد. مطابق شاهنامه و اوستا حاکم این ناحیه در این عهد عناوین هوم عابد و گودرزکشوادگان (شیوا سخن دارای سرودهای با ارزش) بوده است که کتسیاس نام اصلی وی را سپیتمه (سفید رخسار یا سفید مِی) آورده است که بعدا (یا پیشتر از آن) به مقام دامادی و ولیعهدی آستیاگ رسید.