جمعه، بهمن ۰۸، ۱۴۰۰

ریشۀ واژۀ صاحب (مالک) در زبانهای هندوایرانی

ناصر انقطاع در مورد واژه صاحب می گوید که «این واژه در زبان عربی به معنی هم صحبت است. نمی دانم واژۀ صاحب به معنی مالک از کجا پیدا شده است». همانطور که خود او تکیه داشت غالب واژه های عربی که دو سه معنی نامتجانس دارد، از آن میان یکی به احتمال زیاد از زبانهای غیر عربی است. یکی از اینها واژۀ صاحب است که در زبان اُردو بسیار مصطلح است و آن به صورت سا-هَپ در زبانهای هندوایرانی معنی نگهدارندۀ اموال (مالک) را می دهد. به نظر می رسد جزء سا در نام سام (سا- اَمَ: صاحب نیرو، مترادف رستم) نیز به معنی مالکیت را می دهد.
स adverb sa possession
hap: keeping
قاموس قرآن در مورد صحبت و صاحب:
صحبت: رفاقت. ملازمت. صاحب يعنى رفيق ملازم. راغب گويد آن در عرف زياد باشد. [يوسف:39]، [جنّ:3]. مراد از صاحبه زن است [نجم:2] و منظور از صاحب رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم است [انبياء:43]. بتها به خويشتن يارى نتوانند و از طرف ما هم يارى كرده نمى‏شوند. اصحاب: جمع صاحب است به معنى رفيقان ملازم [بقره:82]، [بقره:81]. اين كلمه 77 بار در قرآن مجيد آمده، يكبار نيز [ذاريات:59] به كار رفته و بيشتر به جنّت و نار و جحيم اضافه شده است و گاهى آمده: اصحاب البست، اصحاب مدين، اصحاب كهف، اصحاب اليمين، اصحاب القبور، اصحاب الفيل و غيره.

۲ نظر:

ناشناس گفت...

سلام

استاد عزیز، من با توضیح دو معنی "صاحب" (۱- هم صحبت و ۲- دوست و یار) راز بزرگی را برایتان آشکار میکنم. لطفا مفروضات خود را برای لحظه‌ای کنار بگذارید زیرا بسیاری از مطالیی که درباره ریشه کلمات نوشته‌اید اشتباه و بسیاری هم درست هستند. لطفا عمیقا به آنچه می‌نویسم فکر کنید تا با این مثال پنجره‌ای رو به درکی جدید به رویتان گشوده شود.

۱- صاحب از ریشه گپ (به معنی گپ زدن و صحبت کردن):
روند تغییرات:
گپ، [چو، چب، صحب،] صحبت و مصاحب و...

۲- صاحب از گَو (به معنی گرفتن یا داشتن یا کمک کردن):
روند تغییرات:
گو، [چو، چب، صحب] صاحب (به معنی یار و رفیق: آن که می‌گیرد)

در توضیح معنی دوم اضافه می‌کنم که help و have همریشه هستند. داشتن یعنی نگه داشتن یا همان support. وقتی شخصی کسی را نگه می‌دارد، به او کمک می‌کند یا او را ساپورت می‌کند، او را یاری می‌کند و یار و نگهدار او است.


پنهان بودن هر دو معنی صاحب (همصحبت و یار) در دو واژه "گپ/گو" (با یک تلفظ) اثبات می‌کند که این ریشه‌یابی صحیح است و به هیچ وجه حدس و گمان نیست.

و فراتر از آن، مثال بالا نشان می‌دهد که ریشه واژگان مشابه را چگونه باید در لهجه‌های فارسی و فارسی جست.

امینی

Mofrad گفت...

سپاسگزارم.