مآخذ اشکانی و ساسانی اسطورۀ فرهاد و شیرین

برخی شیرین و فرهاد را در اصل از اشکانیان دانسته اند. نام فرهاد چهارم و ملکۀ محبوب او موزا/موذا (شیرین) قابل توجه است که این شیرین با شیرین همسر ارمنی خسرو پرویز مشتبه شده، در هم آمیخته است:

मधु adj. madhu (maudha) sweet

نام فرهاد که به صورت فرَ- هَتَ در اوستایی معنی بسیار دوست دارنده و به صورت فرَ-هَد معنی بسیار غار کَننده میدهد، زمینه ساز این اسطوره بوده است:

परा, Parā (fra) great, very

खात n. khAta (had) digging a hole

موزا یا موسا، معروف به تئا موزا، شهبانوی حاکم شاهنشاهی اشکانی از سال ۲ پیش از میلاد تا ۴ میلادی بود. او در اصل برده‌ای رومی بود که توسط آگوستوس، امپراتور روم، (ح. ۲۷ پ. م – ۱۴ م.) به عنوان هدیه به دربار فرهاد چهارم اشکانی (ح. ۳۷ – ۲ پ. م) فرستاده شده‌بود. موزا به سرعت در دربار پیشرفت کرد و به ملکه و همسر مورد علاقه فرهاد چهارم تبدیل شد و از شاهنشاه فرزندی به نام فرهادک (فرهاد پنجم) را زاد. او در سال ۲ پیش از میلاد، همسرش را مسموم کرد و به همراه فرهادک بر تخت نشست. آن دو پس از شش سال سلطنت مشترک به دست بزرگان اشکانی برکنار شدند و به رم گریختند. سپس ارد سوم جانشین آن دو شد.

موزا حدود ۳۰ سال در ایران بود. او نخستین و یکی از سه زن حاکم بر ایران در طول تاریخ است؛ دو زن دیگر دو خواهر از خاندان ساسانی در سده هفتم میلادی به نام‌های بوران‌دخت و آزرمی‌دخت هستند. موزا همچنین نخستین زن در تاریخ ایران است که نقشش بر سکه‌ها زده و نیم‌تنه‌اش با تاج شاهی ساخته شده‌است.